Elke dag krijgen 34 fietsers een verkeersboete: wat mag er wel en niet op de fiets?

Een fietser heeft als zwakke weggebruiker heel wat rechten, maar zeker ook een aantal plichten. Fietsers krijgen wel degelijk boetes als ze zich niet aan de verkeersregels houden. Vorig jaar werden er in ons land in totaal 12.517 fietsers beboet. Dat zijn er elke dag gemiddeld 34. Dat blijkt uit cijfers van minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (CD&V).

De meeste boetes voor fietsers (2.563) werden vorig jaar uitgeschreven voor "technische eisen". Het gaat dan bijvoorbeeld over fietsverlichting die ontbreekt of remmen die niet werken. Daarnaast zijn er ook 1.240 boetes uitgeschreven voor fietsers die rijden zonder verlichting. Voor alle soorten fietsen is het verplicht de lichten aan te hebben als het donker is, of als het zicht beperkt is tot 200 meter.  

In 2021 kregen 2.064 fietsers een boete voor het negeren van de verkeerslichten. Nochtans gelden die voor alle bestuurders, dus ook voor fietsers. Een fietser die een rood of vast oranjegeel verkeerslicht negeert, begaat een overtreding, zelfs als hij rechts afslaat.

Nog in de top drie verkeersinbreuken zit het smartphonegebruik tijdens het fietsen. 1.770 fietsers kregen daar vorig jaar een boete voor. Net als achter het stuur van de auto is ook gsm’en op de fiets levensgevaarlijk. Er wordt geen onderscheid gemaakt tussen automobilisten en andere bestuurders, zoals fietsers. 

"Behalve wanneer zijn voertuig stilstaat of geparkeerd is, mag de bestuurder geen mobiel elektronisch apparaat met een scherm gebruiken, vasthouden noch manipuleren, tenzij het in een daartoe bestemde houder aan het voertuig bevestigd is", staat er in de wegcode. "Afleiding is een grote oorzaak van verkeersongevallen. Daar proberen we actief op in te zetten", zei Mathieu Caudron van de politiezone Leuven enkele maanden geleden in "Terzake".

Je mag muziek luisteren met oortjes of een hoofdtelefoon terwijl je fietst. Maar de wet zegt dat je het verkeer rond je nog moet kunnen horen. De Vlaamse Stichting Verkeerskunde geeft als tip dat het beter is om één oor vrij te houden en dat je het volume laag genoeg zet zodat je het verkeer nog hoort. 

Een hoofdtelefoon met botgeleiding is bijvoorbeeld ook een optie. Dat apparaat zit niet in je oren, maar op je kaakbeenderen en stuurt dan trillingen via je kaakbeenderen naar je oren. Zo wordt het omgevingsgeluid niet gedempt.

De politie raadt af om naar muziek te luisteren op de fiets. "Je hebt tien keer meer kans op een ongeval wanneer je als fietser het verkeer rond je niet hoort", klinkt het. "In verschillende landen is het gebruik van oortjes en hoofdtelefoons op de fiets verboden. Voorlopig is het in België nog toegestaan, maar probeer een gulden middenweg te zoeken voor je eigen veiligheid."

Een fietshelm dragen is niet verplicht, maar wordt onder meer op de website van de politie wel sterk aangeraden. "Het biedt een goede bescherming als je botst of valt. Vooral kinderen hebben er baat bij omdat zij vaker vallen." 

Een helm is wél verplicht voor de bestuurder en de passagier van een speedpedelec. 

Als een fietshelm bij een val of botsing een zware klap heeft gekregen, moet die trouwens worden vervangen. Zelfs als er aan de helm niets te zien is, kan het schokabsorberend materiaal aangetast zijn.

Als er een fietspad is in jouw rijrichting, dan moet je dat fietspad gebruiken. Op een fietspad mogen fietsers met twee naast elkaar rijden op voorwaarde dat ze noch elkaar, noch de andere gebruikers van het fietspad hinderen of in gevaar brengen. Als je op een tweerichtingsfietspad fietst dat te smal is om te kunnen kruisen, mag je niet met twee naast elkaar fietsen. 

Ook op de rijbaan mag je met twee naast elkaar fietsen. Je moet wel achter elkaar gaan rijden als de weg te smal is om met een tegenligger te kunnen kruisen. Buiten de bebouwde kom ben je bovendien verplicht om achter elkaar te gaan rijden als er achteropkomend verkeer is.

Als je fiets een aanhangwagen of fietskar heeft, mag je nooit met twee naast elkaar rijden.

Als je iemand wil vervoeren, moet je fiets een "ingerichte zitplaats" hebben. Dat is zowel een zitje als twee voetsteunen. De passagier mag nooit plaatsnemen op de bagagedrager en mag nooit in amazonezit (met beide benen aan één kant) meerijden.

Vorig jaar kregen 93 fietsers hier een boete voor. 

Er is een verschil tussen een zebrapad en een oversteekplaats voor fietsers. Op een zebrapad moet je van je fiets stappen om voorrang te genieten. Steek je al fietsend het zebrapad over, dan moet je dus voorrang verlenen.

Een oversteekplaats voor fietsers is dan weer iets anders. Daar moeten fietsers niet afstappen, maar rekening houden met naderende voertuigen. De auto’s moeten fietsers geen voorrang verlenen, tenzij ze al op de oversteekplaats zijn. 

Fietsers moeten altijd hun stuur vasthouden en hun voeten op de pedalen houden. Met één hand fietsen mag wel, maar alleen als het veilig kan. Vorig jaar kregen 150 fietsers een boete voor "rijden zonder het stuur vast te houden of met een dier aan het leizeel". Ook je hond uitlaten terwijl je zelf op de fiets zit, is dus verboden.

Als fietsers ben je ook verplicht om bij elke richtingverandering een teken te geven met de arm. "Behalve als je hierdoor uit evenwicht dreigt te raken, bijvoorbeeld op kasseien, glad wegdek, tramsporen, steile helling, …", staat er in de wegcode.

Ook op de fiets gelden de alcohollimieten die gelden voor automobilisten. Dronken fietsen is verboden, net als dronken met de auto rijden. Al fietsend rijden onder invloed is dus een strafbaar feit waarvoor je een geldboete kan krijgen. Vorig jaar kregen 360 fietsers zo'n boete.

De boete hangt af van het aantal promille in het bloed. Een rechter kan ook een rijverbod opleggen, onder meer bij recidive.

De Fietsersbond vindt het goed dat ook fietsers gecontroleerd worden of zij de regels respecteren. Maar de bond vraagt zich wel af of fietsers altijd even zwaar beboet moeten worden als autobestuurders. 

"Wij zijn vragende partij om een maatschappelijk debat te voeren over de limieten van de boetes die uitgedeeld worden aan fietsers. Op dit moment is het zo dat als je als fietser betrapt wordt met een gsm in je hand, je eenzelfde hoge boete krijgt als een automobilist of een vrachtwagenchauffeur. Wij vragen om een boete te geven die in lijn ligt met het risico dat veroorzaakt wordt door het niet respecteren van de regels." Dat gaat ook over alcohol. 

Nog meer informatie vind je onder meer via deze website van de Vlaamse Stichting Verkeerskunde. 

Speedpedelecs volgen de verkeersregels voor bromfietsers en dan specifiek de "bromfiets klasse P". De snelle elektrische fietsers kunnen vrij kiezen om op wegen met een maximale toegelaten snelheid van 50 km/u het fietspad te gebruiken. Ligt de opgelegde snelheid hoger, dan zijn fietspaden in principe verplicht. Het gewest en de gemeenten kunnen op hun grondgebied wel uitzonderingen maken. Meer over de specifieke regels voor speedpedelecs vind je hier. 

"Wie een e-step gebruikt, wordt aanzien als een fietser, ongeacht de snelheid waarmee je rijdt", staat te lezen op de website van de politie. De maximaal mogelijke snelheid van een elektrische step mag niet hoger zijn dan 25 km per uur. Steps die toch sneller kunnen gaan, zijn niet op de openbare weg toegelaten.

Sinds 1 juli gelden nieuwe verkeersregels voor e-steps en andere gemotoriseerde voortbewegingstoestellen, zoals monowheels en elektrische skateboards. Zo geldt voor het gebruik van de e-step een minimumleeftijd van 16 jaar, worden e-steps van het voetpad verbannen en is het niet langer toegestaan om met twee op een e-step te rijden.

Het is niet verplicht om een helm te dragen op een elektrische step zonder zadel tot 25 km/u, al wordt het wel sterk aanbevolen. Het is wel verplicht voor de bestuurder van een elektrische step met zadel (tot 25 of 45 km/u).