Warm, warmer, warmst: hoe uitzonderlijk is een hittegolf en is het wel een goede graadmeter?

Het is deze zomer al heel lang erg droog. We hebben ook al ons deel hete dagen gehad met in juli zelfs twee dagen waarbij het kwik flirtte met de 40 graden Celsius. Het werd op 19 juli met 38,1 graden Celsius in Ukkel de tweede warmste dag sinds het begin van de metingen. Lokaal werd hier en daar die 40 graden gehaald. Toch begint nu pas de eerste hittegolf van dit jaar.

De temperaturen waren wel hoog, maar niet lang genoeg hoog genoeg om echt van een hittegolf te kunnen spreken. "Een hittegolf is een theoretisch concept", zegt weerman Frank Deboosere. "Het moet minstens 5 dagen warmer zijn dan 25 graden en 3 warmer dan 30 graden. Als het één dag bijvoorbeeld 24,9 graden is, is de hittegolf voorbij."

Eén mindere dag kan zo een hittegolf teniet doen of zelfs voorkomen dat we een warmere periode een hittegolf noemen. "Drie of vier hete dagen na elkaar komt vaker voor, maar dat is dan geen hittegolf", zegt weerman Bram Verbruggen. "Een hittegolf kan ook 5 dagen duren, maar even goed 10 of meer."

Het is daarom niet per se een goede graadmeter voor een hete zomer. "Het is interessanter om te kijken naar het afzonderlijke aantal zomerse dagen met meer dan 25 graden en het aantal tropische dagen met meer dan 30 graden", zegt Deboosere. Verbruggen is het daarmee eens. "Het heeft niet zoveel zin om het aantal hittegolven te tellen. Het is zinvoller om te kijken naar de gemiddelde temperatuur of inderdaad het aantal zomerse of tropische dagen."

Maar om er toch even de cijfers rond de hittegolven bij te nemen: een hittegolf is zeker de laatste decennia niet meer uitzonderlijk. De voorbije jaren had elke zomer – op die van 2021 na – minstens één hittegolf. En die kunnen soms lang duren. Die van 2020 bijvoorbeeld duurde 12 dagen. Lang, maar geen record. Sinds het begin van de waarnemingen in 1901 waren er in ons land tien hittegolven die langer duurden.

Zo waren er in de recordzomer van 1947 niet minder dan vier hittegolven. Twee van die hittegolven duurden maar liefst 14 en 19 dagen. De "legendarische" hittegolf van 1976 duurde 17 dagen. In augustus 2003 ging ons land 13 dagen lang gebukt onder een hittegolf.

De zomer van 2018 kende twee hittegolven: de eerste duurde 15 dagen, met een dag onderbreking volgde meteen de tweede hittegolf die 10 dagen duurde. De zomer van 2019 had drie hittegolven in petto, maar die duurden respectievelijk 8, 5 en 6 dagen. Sinds de jaren 70 is er een stijgende trend bij het aantal hittegolven. 

Maar zoals weermannen Deboosere en Verbruggen al aangaven, is het eigenlijk interessanter om naar de gemiddelde temperatuur of het afzonderlijke aantal zomerse en tropische dagen te kijken. Ook hun aantal is de laatste jaren toegenomen.

In de jaren 70 hadden we gemiddeld 1,4 tropische dagen per jaar. Nu is dat verviervoudigd tot gemiddeld 5,6 tropische dagen per jaar. In dezelfde periode is het aantal zomerse dagen gestegen van gemiddeld 18 naar 34 dagen in een jaar.

Door de klimaatverandering ligt het in de lijn der verwachtingen dat het gemiddelde aantal zomerse en tropische dagen nog verder zal stijgen.