Voor het eerst vaart graanschip uit Oekraïne naar Afrika, dat kreunt onder voedseltekort: waarom gebeurt dat nu pas?
Vandaag vertrekt uit Oekraïne voor het eerst een graanschip met Afrika als bestemming. Hoewel het continent kreunt onder de voedseltekorten, voeren bijna alle graanschepen die de afgelopen weken Oekraïne verlieten naar West-Europa en Turkije. Nog maar een van die 14 graanschepen is volledig gelost. Daarbovenop bestond de lading vooral uit dierenvoeding. Wat loopt verkeerd met de hernieuwde export uit Oekraïne?
De hernieuwde uitvoer van graan uit Oekraïne was een heuse opsteker voor de economie van het land, maar ook voor de rest van de wereld. Sinds de inval van Rusland werd de uitvoer van goederen uit alle Zwarte Zee-havens stilgelegd. Voor Oekraïne, dat bekend staat als de graanschuur van de wereld, was dat een heuse economische aderlating.
Veel andere landen zijn ook erg afhankelijk van het Oekraïense graan. Veel Afrikaanse landen kreunen onder grote voedseltekorten, maar toch voeren (bijna) alle schepen naar West-Europese en Turkse havens. Bovendien bevatte geen enkel schip tarwe, maar wel maïs voor dierenvoeding. Hoe kan dat?
Tegenslagen voor de Navi Star
De Razoni, een graanschip dat vaart onder de vlag van Sierra Leone, was het eerste graanschip dat uit de Oekraïense haven Odessa vertrok. Het was goed nieuws voor Oekraïne en het gevolg van wekenlange onderhandelingen met Rusland en dankzij de bemiddeling van de Turkse president Recep Tayyip Erdogan en de VN-topman Antonio Guterres. Dankzij het "graanakkoord" kon de export van graan naar Europa en de rest van de wereld, mits een controlestop in Turkije, hervatten. Het schip had zo'n 26.000 ton graan aan boord.
Dat de reis van de Razoni niet ging zoals gepland, is zacht uitgedrukt. Na de controle door Turkije voer het schip door naar Libanon, waar het een koper had voor het graan. Alles leek in kannen en kruiken: het welkomstcomité in de Libanese haven van Tripoli stond zelfs al klaar, georganiseerd door de Oekraïense ambassade in de stad. Tot de oorspronkelijke koper van de lading, een Libanees bedrijf, plots twijfels kreeg over de kwaliteit van de lading. Het graan aan boord van het schip had immers vijf maanden onaangeroerd in de haven van Odessa gelegen. Ondanks de grote nood aan graan in Libanon, werd de koop afgeblazen.
Vier dagen lang dobberde de Razoni doelloos in de buurt van Cyprus. Toen voer het schip door naar Mersin, een haven in Turkije, waar het een nieuwe koper gevonden had. Die bleek slechts geïnteresseerd in 5 procent van de graanlading. Daardoor moest men opnieuw op zoek naar nog een andere koper. Momenteel zet het schip koers naar Egypte, waar het nu een nieuwe koper gevonden zou hebben.
Nog maar één schip gelost
Enkele dagen na het vertrek van de Razoni vertrokken drie andere schepen uit Oekraïne: de Navi Star, de Rojen en de Polarnet. De drie schepen hadden elk een andere bestemming. De Navi Star, die uit Odessa vertrok, vaart onder Panamese vlag via Istanbul naar Ierland. Het schip heeft 33.000 ton maïs aan boord. De Rojen, varend onder Maltese vlag, zet koers naar het Verenigd Koninkrijk. Het Turkse schip Polarnet vaart naar Karasu, een Turkse haven aan de Zwarte Zee. Samen vervoeren die twee schepen zo'n 25.000 ton aan maïs.
De Navi Star vertrok enkele dagen geleden uit Istanbul na inspecties. Momenteel bevindt het schip zich in de Middellandse Zee ter hoogte van Sardinië. Men verwacht dat het schip op 18 augustus aankomt. De Rojen, die normaal gezien een lading vervoerde voor het Verenigd Koninkrijk, vaart nu naar Ravenna in Italië. Het schip komt daar in de loop van de dag aan.
De Polarnet is het enige schip dat al volledig gelost werd. Het schip voer naar Derince, een Turkse haven en is momenteel op weg naar een nieuwe bestemming. Ondertussen vertrokken in totaal al 14 schepen richting Istanbul voor inspectie, onder meer naar Zuid-Korea en Italië.
Een commerciële operatie, niet humanitair
De hoop van de wereld was dat de hernieuwde export van graan de naderende wereldwijde voedselcrisis een halt kon toeroepen. Toch leken de eerste schepen die het land verlieten, koers te zetten naar landen die niet meteen kampten onder een voedseltekort, op Libanon na. Ook bevatten de eerste schepen maïs, dat als voeding voor kippen gebruikt zou worden. Een vreemde keuze, zeker wanneer je weet dat zoveel landen lijden onder het graantekort.
De Razoni bevatte zo'n lading dierenvoeding. Dat schip werd echter al maanden op voorhand geladen toen de inval van Russen nog nakende was. Het schip helemaal uitladen om vervolgens opnieuw in te laden zou te veel moeite kosten, maar waarom vaart de rest van de schepen dan niet naar landen die kampen onder de tekorten?
De Verenigde Naties hebben benadrukt dat de "graandeal" een commerciële operatie is die gedreven wordt door de markt, niet door humanitaire doeleinden. Daarom varen de schepen met andere woorden naar de hoogste bieder, waar landen in hongersnood vaak niet aan kunnen tippen. Tot enkele uren geleden werd dus nog geen broodnodige tarwe uitgevoerd, enkel maïs, zonnebloemolie en sojabonen. Ondanks de vele beloftes, voeren veel van de eerste schepen dus naar West-Europese en Turkse havens. Dat gebeurde volgens analisten vooral om ruimte aan de dokken vrij te maken.
Eerste schip naar Afrika
Het was dus even wachten, maar vandaag vertrok het eerste schip met tarwe aan boord. De verwachtingen zijn dat het schip koers zet naar Afrika. Dat kondigde Europees president Charles Michel vandaag aan. Het eerste transport van het Wereldvoedselprogramma zou op punt staan om te vertrekken. Het schip, Brave Commander, zou meer dan 23.000 ton tarwe vervoeren en via Djibouti naar Ethiopië exporteren.
Ethiopië kent samen met zijn buurlanden Kenia en Somalië een van de grootste droogten in 40 jaar. Duizenden mensen kwamen er om van de honger of door ziekte. De scheepslading is dus voor het land meer dan welkom.