Het was iets voor 11 uur toen een man in een zwart gewaad de aula van het Chautauque-instituut inliep, waar enkele honderden mensen klaar zaten om naar een toespraak van Salman Rushdie te luisteren. “Hij liep heel erg snel naar Rushdie toe”, zeiden ooggetuigen. De man was gewapend met een mes en stak de Brits-Indische schrijver, die ook de Amerikaanse nationaliteit heeft, meerdere keren in de nek. Volgens ooggetuigen werd Rushdie tien tot vijftien keer gestoken. De interviewer die Rushdie aan het introduceren was, kwam ervan af met een lichte hoofdwonde.

Een groep mensen verzamelde zich meteen rond de 75-jarige schrijver om hem te helpen. Zij hielden zijn benen omhoog en praatten op hem in. “Hij lag in een plas bloed”, zei Rita Landman, een arts die in het publiek zat en hielp. Volgens hem was hij nog in leven en moest hij niet gereanimeerd worden. “Hij heeft een hartslag, hij heeft een hartslag, riepen die mensen tegen elkaar.” Een helikopter bracht hem naar het ziekenhuis. Daar werd hij meteen geopereerd en ligt hij nu aan de beademing, zegt zijn literair agent Andrew Wylie. “Het nieuws is niet goed. Salman zal waarschijnlijk een oog verliezen. De zenuwen in zijn arm zijn doorgesneden. Zijn lever is geraakt en beschadigd.” Rushdie kan momenteel niet spreken, zo wordt nog meegedeeld.

(lees verder onder de foto)

Motief onbekend

De verdachte kon ter plaatse overmeesterd worden en werd gearresteerd. Het gaat om de 24-jarige Hadi Matar afkomstig uit New Jersey. Hij kocht een ticketje voor het event waardoor hij makkelijk binnenraakte. Over het motief is nog geen duidelijkheid, benadrukte politieagent James O’Callaghan. Daar hoopt de politie snel duidelijkheid over te krijgen. Maar het zou niemand verbazen als de aanslag op het leven van Rushdie alles te maken heeft met De duivelsverzen, het boek dat de in India geboren schrijver in 1988 uitbracht. Het was zijn vierde roman, die zijn leven onherroepelijk zou veranderen.

Van de ene dag op de andere werd Rushdie, op dat moment al naar Engeland geëmigreerd, een doelwit. Fundamentele moslims pikten het niet hoe hij in zijn boek van de profeet Mohammed een mens maakte, die bezweek aan aardse genoegens. “Heiligschennis”, noemden zij het. Het leidde wereldwijd tot gewelddadige protesten. Nergens werd het boek op meer haat onthaald dan in Iran. in 1989 sprak de woedende leider Ayatollah Khomeini de fatwa uit over Rushdie. Hij werd daarmee vogelvrij verklaard. Wie de schrijver uit de weg ruimde, zou daar 3 miljoen dollar voor krijgen. Het leidde onder meer tot een bomaanslag, die hij overleefde.

(lees verder onder de foto)

Doodsbedreigingen

Tien jaar lang leefde de schrijver daarna ondergedoken, uit vrees voor de fatwa en de onophoudelijke stroom doodsbedreigingen. Zelfs na het overlijden van Khomeini, toen Iran in 1998 de fatwa introk, bleef Rushdie politiebescherming krijgen. Hij bleef wel boeken uitbrengen en literaire prijzen winnen, maar in het openbaar verscheen hij niet zonder een schare bewakingsagenten om hem heen. Dat woog op hem, zo zei hij meermaals in interviews.

De jongste jaren kwam daar gelukkig verandering in, na zijn verhuizing naar de stad New York. Hij reisde weer vrij en gaf lezingen en toespraken. Dat is ook wat hij zou doen aan het Chautauqua-instituut. Rushdie zou het er hebben over het belang van vrijheid en creatieve expressie, maar ook over hoe belangrijk het is dat de VS verbannen schrijvers en artiesten opvangen.

Maar daar kwam hij niet aan toe: na decennia doodsbedreigingen kreeg iemand hem nu toch te pakken. Het leidde in de literaire wereld en de politiek tot trieste en geschokte reacties. “Dit is een aanval op de vrijheid van meningsuiting en van gedachten”, zei de Amerikaanse senator Chuck Schumer. Collega-auteurs hadden het over “horror” en “onmetelijk verdriet”. “We bidden voor je, Salman.”