Apinnen met veel vriendinnen leven langer

"Als mensen nemen we aan dat sociale interacties enig voordeel hebben, maar het is erg moeilijk om het succes van onze gedragsstrategieën te meten", zei Susan Perry, professor antropologie aan de University of California, Los Angeles (UCLA) en veldprimatoloog. 

"Waarom investeren we zoveel in onze relaties met anderen? Leidt dat tot een langer leven? Leidt het tot meer reproductief succes? Het vraagt een enorme inspanning om dit te meten bij mensen en andere dieren."

En Perry kan het weten. Sinds 1990 staat ze aan het hoofd van het Lomas Barbudal Capuchin Monkey Project in Guanacaste in het noordwesten van Costa Rica. In de tropische droge bossen daar leven witschouderkapucijnapen en haar team van onderzoekers documenteert het dagelijkse leven van deze apen die behoorlijk grote hersenen hebben. 

Hoewel chimpansees en orang-oetans nauwer verwant zijn met de mens, hebben de witschouderkapucijnapen zeer gesofisticeerde sociale structuren die hun gedrag beïnvloeden en die doorgegeven worden aan andere leden van de groep.

Het hele jaar door trekt het team van Perry, bestaande uit studenten, postdoctorale studenten, internationale vrijwilligers en plaatselijke onderzoekers, het bos in voor 13 uur van observatie. Ze proberen zo tot conclusies te komen die ons kunnen helpen onze eigen relaties, cultuur en ander gedrag beter te begrijpen.  

De laatste bevindingen van het team zijn toegespitst op het verband tussen de sociale integratie van vrouwelijke kapucijnapen en hun overleven. 

De auteurs volgden de interacties op van de vrouwelijke apen met andere vrouwtjes, mannetjes en alle groepsleden, ongeacht hun geslacht en leeftijd. Ze baseerden zich daarvoor op de gegevens van 18 jaar aan waarnemingen.

Hun belangrijkste, overduidelijke bevinding: volwassen vrouwelijke kapucijnapen die beter geïntegreerd zijn in sociale netwerken met andere vrouwtjes overleven langer.

De interacties waarmee in de studie rekening werd gehouden, omvatten het geven en krijgen van verzorging, in de buurt van elkaar naar voedsel zoeken en deelnemen aan 'coalitieconflicten' - tussenbeide komen om elkaar te helpen bij conflicten door te vechten, andere apen achterna te zitten of door agressieve geluiden te maken en agressieve gelaatsuitdrukkingen te trekken.

Er waren geen aanwijzingen dat heteroseksuele relaties de vrouwtjes enig voordeel boden in verband met hun overleving, althans niet wat het gedrag betreft waar in de studie rekening mee werd gehouden. Dat sluit echter de mogelijkheid niet uit dat sommige volwassen vrouwtjes voordeel zouden kunnen halen uit sociale interacties met één of enkele mannelijke partners die gedurende lange periodes met hen op dezelfde plaats verblijven, zo zeggen de onderzoekers. 

Hoewel er enige aanwijzingen waren dat vrouwtjes die meer sociaal geïntegreerd waren in hun groep als geheel - mannetjes en vrouwtjes - langer leefden, is de overduidelijke conclusie van het onderzoek dat relaties tussen vrouwtjes de grootste impact hadden op hun overleven.    

In een andere studie observeerde het team van Susan Perry witschouderkapucijnapen bij het uitvoeren van sociaal aangeleerde, mensachtige rituelen. 

Tot de interacties behoorden het inbrengen van een vinger in de mond, een oog, een neusgat of een oor van een sociale partner, elkaars mond of hand opentrekken om de inhoud ervan nauwgezet te inspecteren, een object van mond tot mond over en weer doorgeven in een vriendelijk spelletje touwtrekken en elkaars handen vasthouden. 

Andere rituelen die waargenomen werden, waren onder meer een hand leggen op een deel van het gezicht van de partner, zuigen op een aanhangsel van de partner en de rug of de buik van de partner als trommel gebruiken om luide, ritmische geluiden voort te brengen. Sommige rituelen duurden tot wel 30 minuten lang, hoewel een aantal ervan weinig comfortabele elementen bevatten waarvan verwacht kan worden dat ze een partner kunnen irriteren. 

Welke functie spelen deze gedragingen in het leven van deze dieren en wat - als ze ons al iets zouden kunnen leren - kunnen ze ons vertellen over de evolutie van rituele gedragingen bij mensen?  

De rituelen worden gebruikt om de kwaliteit van vriendschappen en verbonden te testen en komen vooral veel voor bij paren van apen die onzeker zijn over de huidige status van hun relatie, zei Perry. Ze worden het vaakst uitgevoerd door paren die maar zelden interacties met elkaar hebben en de rituelen worden ook het vaakst gebruikt door apen die een geschiedenis hebben van voornamelijk vriendelijke interacties. 

Hoewel de rituelen van de kapucijnapen bijna al de elementen hebben die gevonden worden in de definities van rituelen van antropologen en psychologen, verschillen ze van menselijke rituelen door het feit dat ze niet gelijktijdig door alle leden van de groep worden uitgevoerd. Perry zei dat de psychologie achter het testen van de banden door de niet-menselijke primaten, een evolutionaire voorloper kan geweest zijn van de meer op de groep gerichte vorm van de menselijke rituelen. 

De studie over het verband tussen de interacties tussen vrouwtjes en het overleven is gepubliceerd in Behavioral Ecology, de studie over de rituelen in Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences. Dit artikel is gebaseerd op een persmedeling van de University of California, Los Angeles.