Meer water verbruiken = meer betalen: helpt dat echt water besparen?

In tijden van aanhoudende hitte en droogte duiken geregeld verschillende tips en voorstellen op over hoe om te gaan met water. Zo kunnen we een eventuele waterschaarste vermijden of makkelijker het hoofd bieden. Volgens Antwerps provinciegouverneur Cathy Berx moeten bedrijven en gezinnen meer gestimuleerd worden om hun waterverbruik te beperken.

Er zijn doortastende en structurele maatregelen nodig, zegt Berx. De beschikbaarheid van water is laag, water is een kostbaar goed en er moet een juiste prijs voor betaald worden. Ze vraagt zich af of de tarieven voor het meerverbruik van water, dus wat je méér verbruikt bovenop het normale verbruik, niet naar omhoog moeten.

Zou dat een effectieve maatregel zijn? Carl Heyrman, algemeen directeur van AquaFlanders, de koepelorganisatie van Vlaamse water- en rioleringsbedrijven, laat zijn licht schijnen.

Ongeacht het waterbedrijf waar je klant bent bestaan er twee tarieven: een basistarief en een comforttarief, zegt Carl Heyrman. "Het basistarief geldt voor een basisverbruik van 30 m³ per wooneenheid per jaar, plus 30m³ per persoon per jaar die er gedomicilieerd is. Daarnaast is er het comforttarief, dat geldt voor alles wat je bovenop het basisverbruik verbruikt. Het comforttarief is twee keer het basistarief."

30 m³ per jaar komt overeen met ongeveer 82 liter water per dag. "Dat is iets minder dan het gemiddelde kraanwaterverbruik in Vlaanderen van 86 tot 87 liter water per persoon per dag", zegt Heyrman. Wie het heeft over meerverbruik van kraanwater, kijkt al snel naar zwembaden. "Heb je een zwembad, dan ga je allicht over dat basisverbruik, en dan voor wat je dan meer verbruikt, betaal je nu het dubbele."

De exacte bedragen die je voor het basis- en het comforttarief betaalt, hangen af van het waterbedrijf waar je klant bent. Die bedrijven stellen elk hun eigen tariefplannen op. "Algemeen betalen klanten in Vlaanderen tussen 1,5 en 4,5 euro per m³ voor het basistarief. Het comforttarief ligt dan dubbel zo hoog."

Tarieven voor kraanwater worden vastgelegd voor een periode van telkens zes jaar. De waterbedrijven stellen tariefplannen op die na een financiële revisie, goedkeuring door vennoten en een consultatieronde bij abonnees worden voorgelegd aan de WaterRegulator van de Vlaamse Milieumaatschappij. Die regulator moet de plannen al dan niet goedkeuren. Momenteel werken de waterbedrijven aan de tariefplannen voor de periode 2023-2028. "Het is allicht in dat kader dat provinciegouverneur Berx haar voorstel heeft gedaan", zegt Heyrman.

De bedragen voor het basis- en het comforttarief verschillen van waterbedrijf tot waterbedrijf. "Dat heeft onder meer te maken met de topografische kenmerken van het gebied waar het waterbedrijf werkt", legt Heyrman uit. "Is dat bijvoorbeeld vlak of hellend, loopt het water bij wijze van spreken van boven naar beneden? Of moet het opgepompt worden, wat veel stroom verbruikt? Dat zal zich ook vertalen in de prijszettingen."

Als er schaarste dreigt, gaan prijzen omhoog, is de economische redenering. Geldt dat ook voor de watertarieven? "We doen het al met al nu al niet slecht, maar we moeten rekening houden met de droogte en de bijkomende voorzieningen en investeringen", zegt Heyrman. In de tariefplannen die momenteel voorliggen, wordt gekeken naar een stijging van 10 tot 20 procent van het basistarief tegen 2028. "Dat gaat telkens over een paar procenten per jaar."

Een hoger comforttarief voor het meerverbruik van kraanwater om waterschaarste tegen te gaan, hoe effectief is dat? "Men gaat er in die redenering van uit dat de prijs een invloed heeft op het waterverbruik", zegt Heyrman. "Hoe hoger de prijs, hoe lager het verbruik. Dat valt nog te bezien. Er bestaat ook zoiets als de prijs-inelasticiteit van water, wat erop neerkomt dat de prijs van water eigenlijk weinig invloed heeft op het verbruik. Dat is al in onderzoek naar voren gekomen."

Een hogere prijs zal mensen met andere woorden niet noodzakelijk minder water doen verbruiken. Maar het zal wel impact hebben, denkt Heyrman. "Mensen die een zwembad hebben, zullen misschien twee keer nadenken voor ze hun water verversen, of wie zijn tuin wil gaan besproeien. De tarieven voor een hoger volume tellen natuurlijk wel door. Maar voor een gemiddeld gebruik speelt die waterprijs eigenlijk niet zozeer een rol in spaarzaamheid."

Heyrman adviseert om nog meer in te zetten op sensibilisering. "Als we kijken naar het waterverbruik in Vlaanderen, doen we al het redelijk goed in vergelijking met onze buurlanden. Daar moeten we verder op blijven inzetten, op het verstandig omgaan met kraanwater."

Op vraag van Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir formuleerde de Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (SERV) in mei al een advies over een aanpassing van de drinkwaterfactuur. In dat advies wordt ook al gesproken over een derde tarief voor luxegebruik. "We zijn niet tegen zo'n luxetarief, maar er zijn wel kanttekeningen bij te maken," zegt Annick Lamote in "De wereld vandaag" op Radio 1. 

"Het effect van een hogere prijs op het waterverbruik is eerder laag. Men riskeert ook dat er bijvoorbeeld meer illegale grondboringen worden uitgevoerd als de prijs extreem hoog zou worden. De maatregel richt zich ook enkel op drinkwater, terwijl je moet aanzetten om spaarzaam om te gaan met elke vorm van water. De effecten van een eventuele invoering van zo'n luxetarief moeten dus eerst grondig onderzocht worden."

De SERV pleit er wel voor om de opbrengsten uit een eventueel luxetarief in te zetten om waterbesparende maatregelen bij gezinnen te financieren, vooral dan bij gezinnen die het financieel moeilijk hebben. De SERV adviseert ook om het vaste gedeelte van de waterprijs, het vastrecht, zo laag mogelijk te houden, en om het voor elk gezin gelijk te maken. Nu is er een korting per gezinslid.