Na extreme droogte komt bij hevige regen vaak wateroverlast: hoe komt dat en is er een oplossing?
Het is op veel plaatsen op het land lange tijd erg droog geweest. Elke druppel water lijkt zeker voor boer en tuinder meer dan welkom. Nu de weergoden ons eindelijk zegenen met de langverwachte regen, krijgen we meteen wateroverlast. In Gent staan verschillende straten blank. Hoe komt dat eigenlijk?
Nu er een einde lijkt te komen aan een lange droge periode, krijgen we hier en daar meteen wateroverlast op ons bord. Bij een hevige plensbui na een periode van extreme droogte, dringt het water moeizaam in de bodem. Dat heeft verschillende oorzaken.
De korrels van erg droge grond worden vaak meer waterafstotend aan de oppervlakte. Dat effect is nog groter voor zandgrond dan bij klei. Tegelijk kan ook "gevangen lucht" in de grond onder een laag water het doorsijpelen vertragen. Er kan ook korstvorming optreden aan het bodemoppervlak.
Onderstaande video van de Britse universiteit van Reading illustreert mooi hoe dat gaat. Helemaal links is een beker water te zien bij nat gras, in het midden gras tijdens een normale zomer en uiterst rechts na een hittegolf. In het laatste geval absorbeert de grond het water nauwelijks en kun je dus zelfs met relatief weinig regen wateroverlast krijgen.
Het overtollige water stroomt weg naar het laagste punt in het landschap. Zeker als er veel verharding is – denk aan asfalt, beton of tegels – krijgt dat laagste punt het zwaar te verduren en krijg je daar dus wateroverlast. Tegelijk gaat dat water eigenlijk verloren, want daarna stroomt dat via de rioleringen naar de zee. Het grondwaterniveau wordt nauwelijks aangevuld en de schade van de droge periode wordt nauwelijks hersteld.
Om in de toekomst wateroverlast te voorkomen en periodes van droogte beter door te komen, moeten we volgens experts meer inzetten op ontharding. Neem bijvoorbeeld de aanleg van een wadi op de laagste plaats van een landschap. Een wadi is bufferbekken met een waterdoorlatende bodem waarbij het water langzaam de bodem kan insijpelen. Meer uitleg over een wadi lees je in dit artikel.
Twee jaar geleden lanceerde de Vlaamse regering de Blue Deal, dat is het overkoepelende plan waarmee ze Vlaanderen een omslag wil doen maken naar een duurzamer waterbeleid. Dat plan verloopt al bij al goed, maar er is nog heel wat werk aan de winkel. Eind juli heeft onze redactie een tijdelijke stand van zaken opgemaakt over de Blue Deal. Dat artikel kun je hier lezen.
Gladde wegen
Daarnaast kan lichte regen ook gevaarlijke situaties op de weg veroorzaken. Door een lange periode van droogte hebben olieresten, rubberdeeltjes en allerlei stof zich vastgezet op het wegdek. Door de lichte regen die er nu plaatselijk opvalt, worden die resten een glad laagje smurrie dat niet alleen gevaarlijk is, maar ook moeilijk weggaat.
Door het gladde laagje heeft je auto veel minder grip en wordt de remafstand een flink stuk groter als je plots moet stoppen. Ook met de fiets, step of de brommer is het extra uitkijken.
Waarom is er op sommige plaatsen nu wateroverlast? Weerman Frank legt het uit met een experiment:
In een eerdere versie van dit artikel werd gezegd dat de bodem dichtslaat door hevige regen. Het gegeven is iets complexer en genuanceerder dan dat. Het artikel is in die zin aangevuld.