Mysteries ontrafeld: wie zijn de kathedralenbouwers van de Lage Landen? En zijn er nog nazaten?

Iedereen kent de Antwerpse kathedraal, de Mechelse Sint-Romboutstoren, de stadhuizen van Gent en Leuven. Maar amper een levende ziel weet dat achter al die monumenten één architectenfamilie schuilt. Vanaf de tweede helft van de 15e eeuw verovert het Mechelse bouwmeestergeslacht Keldermans de Lage Landen. Ze schoppen het tot hofarchitecten van Keizer Karel V. Eén telg werkt zelfs mee aan de gotische kathedraal van Salamanca.

Van Alkmaar over Utrecht en Middelburg, van Lier tot in Hoogstraten, van Zoutleeuw tot Tongerlo: overal bouwen de Keldermansen kerken en gebouwen in Brabantse gotiek. Monumenten die tot op de dag van vandaag bepalen hoe onze steden eruit zien. Toch doet hun naam bij weinigen een belletje rinkelen.

"Mensen reizen speciaal naar Barcelona omdat ze het werk van Gaudí willen zien. Die architect is wereldbekend. Maar niemand bij ons kent de naam Keldermans", zegt Karine Decoster, voorzitter van de Mechelse stadsgidsen. "Nochtans hebben ze zo'n grote impact gehad. Maar het waren andere tijden. De namen van bouwmeesters waren minder belangrijk dan die van de opdrachtgevers." Naast de Mechelse kathedraal bouwde de familie in eigen stad ook het Hof van Busleyden,  het paleis van Margaretha van Oostenrijk en verschillende kerken.

Wie 500 jaar geleden in zee ging met de familie Keldermans, kon rekenen op een totaalaanpak. "Ze hadden hun eigen steengroeve in Perk. Langs de Dijle voerden ze de stenen naar Mechelen. Ze hadden ook een eigen atelier waar ze beelden en glasramen maakten. Je kan de familie Keldermans beschouwen als een groot aannemersbedrijf", aldus Decoster. "Wist je trouwens dat Keldermans een commerciële naam was? Eigenlijk heette de familie Van Mansdaele, maar omdat ze werkten vanuit een huis dat bekend stond als het kelderken, heeft stamvader Jan II die naam veranderd." 

Ook in de Kempen zijn ze trots op het erfgoed van de familie Keldermans. "De Sint-Katharinakerk is de derde hoogste van België en één van de hoogste bakstenen torens ter wereld", zegt Hoogstratens burgemeester Marc Van Aperen. "Lange Katrien noemen we haar wel eens. Het is een ontwerp van Rombout Keldermans. We hebben ook een Rombout Keldermansstraat in Hoogstraten, al vraag ik me af of de inwoners weten waar hun straatnaam vandaan komt."

In Hoogstraten ontwierp Rombout Keldermans ook het Gelmelslot. Ooit het kasteel van de heren van Hoogstraten, nu een gebouw dat dienst doet als school voor gevangenen. Het is de enige strafinstelling in België waar gedetineerden systematisch een beroepsopleiding kunnen volgen. 

Zijn er vandaag nog nazaten te vinden van de roemrijke bouwmeesters Keldermans?  We gaan te rade bij een genealoog die alles weet over stamboomonderzoek. "Dat wordt moeilijk. De informatie die we hebben over de afstammingslijn van de bouwmeesters Keldermans stopt al in 1557", zegt Rik Van der Krieken van Familiekunde Vlaanderen. 

"De parochieregisters werden ruim 30 jaar later ingevoerd na het concilie van Trente in 1589. Wie zijn eigen stamboom probeert te reconstrueren zal vaak niet verder dan die datum geraken. Met wat geluk kan je voor de familie Keldermans de ontbrekende periode richting 1557 overbruggen als er namen van familieleden opduiken in schepenregisters of in andere bronnen die al ontsloten zijn." Rik onderzocht voor ons of Mechelaar Frank Keldermans gelinkt kan worden aan de bouwmeesters uit zijn stad. 

Verschillende luisteraars van Radio 2 tipten ons om op zoek te gaan naar meer informatie over Raymond Keldermans. Een Mechelaar die rond 1950 in de Verenigde Staten beland is als beiaardier in Springfield, Illinois. Hij zou langs vaderskant afstammen van de bouwmeesters Keldermans.

Via mail komen we in contact met Hilde Keldermans. De Amerikaanse dochter van beiaardier Raymond, haar vader overleed al in 1984. "Echte bewijzen dat we van de Keldermansen afstammen heb ik hier niet. Maar neem zeker eens contact op met mijn neef. Rombout Keldermans uit Antwerpen." Een voornaam die niet toevallig gekozen lijkt, of toch?

"Hallo, met Rombout Keldermans. Met wie spreek ik?" De man aan de lijn heeft exact dezelfde naam als de vijftiende-eeuwse bouwmeester van de Mechelse Sint-Romboutstoren. Maar deze Rombout is 52 jaar, woont in Antwerpen en werkt als ingenieur bij BASF in de haven. "Ik kreeg vanmorgen allerlei berichtjes en mails van collega's. Die hadden op Radio 2 gehoord dat jullie mij zochten. Hier ben ik!"

"Mijn voornaam is niet toevallig gekozen", zegt Rombout. "Mijn vader heette Antoon Keldermans. Net zoals Antoon I 'de Oude' Keldermans, de vader van de historische Rombout. Naar mijn weten is het de derde keer in onze familiegeschiedenis dat een Antoon zijn zoon Rombout noemt. Mijn tante heeft de stamboom ooit opgemaakt. Er ontbreken twee generaties in de periode rond de Franse Revolutie om de link te leggen. Maar in onze familie leeft de geschiedenis en het verhaal heel erg. Onze band met de bouwmeesters wordt al generaties gekoesterd en doorverteld. Ik heb thuis bijvoorbeeld ook een ets hangen van de Mechelse kathedraal."

Volgens de Antwerpse Rombout is er nog een identieke naamgenoot van hem op deze wereld. "Op het eiland Palau in de Stille Oceaan is er ook een Rombaut Keldermans. Een geadopteerde zoon van Bill Keldermans, dat is één van de uitgeweken Amerikaanse zoons van Raymond Keldermans. Bill koos voor zijn adoptiefzoon een naam uit de familiegeschiedenis. We zijn die andere Rombout ooit gaan opzoeken in Palau tijdens onze huwelijksreis."

Ook de Stad Mechelen heeft de zoektocht van Radio 2 naar het nalatenschap van de familie Keldermans op de voet gevolgd. "We hebben wel een Keldermansvest in onze stad, maar het is inderdaad een pijnpunt dat er weinig anders in Mechelen herinnert aan ons roemrijke bouwmeestersgeslacht. Dat heeft jullie zoektocht op Radio 2 zeer duidelijk gemaakt", zegt Mechels schepen voor monumenten Koen Anciaux (Open VLD). 

"Ik schrok er eigenlijk zelf van. Daarom zal ik als schepen een voorstel doen in het college om een standbeeld of gedenkplaat op te richten om alle telgen van het geslacht Keldermans te herdenken. Wat het zal worden, daar moeten we over nadenken. Maar ik denk dat we sowieso iets moeten doen. Er is op dat vlak een hiaat in ons patrimonium." De familie heeft al wel beelden gekregen in een nis van het Gentse stadhuis en in een park in het Nederlandse Bergen-op-Zoom.