‘Niemand kan ons tegenhouden’: in Ellezelles heropenen dorpsbewoners verdwenen trage wegen

In de woonkamer van Michel Richart, diep verscholen in een landschapsplooi in het Pays des Collines, de verlaten zuidflank van de Vlaamse Ardennen, hangt de vechtlustige sfeer van verzet.

“Hier plannen we onze commando’s”, zegt Richart lachend, en terwijl hij het zegt wijst hij als een veldmaarschalk naar het bord dat hij op een kast heeft klaargezet. Naast de kast staat zijn kompaan Jean-Philippe Vercaigne.

Op het bord is een topografische kaart van Ellezelles afgedrukt, met hoogtelijnen, wegen en de namen van alle gehuchten, en op die kaart heeft Richart spelden geprikt. Een blauwe lijn in stift verbindt de speldenkoppen.

“Dit zijn alle trage wegen die de voorbije jaren dankzij ons opnieuw geopend zijn”, zegt hij. “Tweeëntwintig in totaal. Eerst was iedereen ertegen, maar nu gebruiken zelfs de meest fervente tegenstanders de paden, te voet of met de fiets. En toch blijven ze ons nog altijd tegenwerken.”

Vercaigne: “Ik overdrijf, maar aan het gemeentehuis hangt nog net geen affiche met een foto van Michel erop: Wanted, dead or alive.”

Richart: “Ze beschouwen ons als extremisten. Des Khmers verts.”

Persona non grata

Meer dan twintig jaar al woont Michel Richart in Ellezelles. Als doorgewinterd wandelaar kent hij alle wandelpaden uit de streek als zijn broekzak. Meer dan 1.000 kilometer loopt de oud-leraar in een jaar, het stappen brengt hem rust en houdt hem fit.

Maar nog altijd brandt in hem een vuur. Sinds hij zich samen met Vercaigne en een tiental andere dorpsbewoners engageert voor de heropenstelling van verdwenen trage wegen voelt Richart zich persona non grata.

“Vooral bij het gemeentebestuur en al hun vrienden”, zegt hij. “Ik ijver er nochtans gewoon voor om de paden die op oude kaarten staan en door de jaren heen zijn verdwenen – omdat een boer er gewassen heeft geplant of omdat ze door onkruid of struiken zijn begroeid – opnieuw open te stellen. Dat komt het dorp ten goede, want in het weekend en in de vakanties stikt het hier van de wandelaars uit Vlaanderen. Maar toch bezien ze me als een lastpost.”

Recent laaide het conflict opnieuw op. Na klachten van enkele buurtbewoners besliste het gemeentebestuur van Ellezelles om sentier 176, een smal onverhard paadje tussen de Rue de Frasnes en de Rue Fourquepire in het centrum van het dorp, af te schaffen. Dat was buiten Richart en Vercaigne gerekend, die klacht neerlegden.

Richart: “Al sinds 2012 blokkeert de eigenaar het pad, uit onvrede met de wandelaars die er zogezegd de biodiversiteit verstoren.”

Vercaigne: “Maar hij rijdt zelf wel met een tractor over het veld.”

Richart: “Enkel Ecolo stemde tegen. Het is tekenend voor deze tijd: de auto krijgt alle ruimte en voor de wandelaars leggen ze af en toe een nieuw voetpad aan dat in het oog springt. Maar oude wandelwegen vindt niemand belangrijk.”

Vercaigne: “Naar school, naar de winkel, naar de kerk: vroeger deed iedereen alles te voet. Nu springen we direct in onze auto en ondertussen verkommeren de wandelpaden meer en meer.”

Richart: “En eenmaal een pad verdwenen is, is het erg moeilijk het te laten herstellen. Voor alle duidelijkheid: we willen niet alle paden weer openstellen. Alleen die met een ecologisch, historisch of veiligheidsbelang.”

Vercaigne: “We beginnen meestal in ware commandostijl: we verwijderen alle blokkades, niemand kan ons tegenhouden.”

Richart: “En erna beginnen we aan de juridische procedure.”

Vruchten

Ook deze keer wierp de aanpak zijn vruchten af. Onlangs schroefde de gemeente noodgedwongen haar plannen terug. Na een ministerieel besluit kreeg ze tot eind september om sentier 176, dat al jaren onbegaanbaar is nadat een van de buren er takken en prikkeldraad opgestapeld had, opnieuw open te stellen voor wandelaars. Willy Borsus, MR-minister van Landbouw en Milieu in de Waalse regering, bracht Richart persoonlijk op de hoogte van zijn beslissing.

Richart: “Ik ben benieuwd of ze het pad uit eigen beweging zullen vrijmaken. Ik vrees er eerlijk gezegd een beetje voor.”

Vercaigne: “Anders moeten we opnieuw op commando. Liever niet natuurlijk, maar als het niet anders kan...”