Iconische foto van norse Winston Churchill gestolen, en het viel pas maanden later op
Canada is in de ban van een mysterieuze kunstdiefstal. Het gaat om een portretfoto van een fronsende Winston Churchill, de beroemde Britse premier die het Verenigd Koninkrijk doorheen de Tweede Wereldoorlog loodste. De diefstal blijkt al maanden geleden te zijn gepleegd, maar is nu maar pas toevallig ontdekt. De foto is om meerdere redenen iconisch, niet het minst door het verhaal hoe hij ontstaan is.
Vorige week meende een medewerker van het exclusieve Château Laurier hotel in de Canadese hoofdstad Ottawa dat er precies iets mis was met een portret dat in de lounge hing. Het portret heeft als bijnaam "Roaring lion" ("Brullende leeuw") en beeldt de voormalige Britse premier Winston Churchill af. De foto werd gemaakt in 1941, nadat Churchill een toespraak had gegeven in het Canadese parlement. Het is een werk van de Canadees-Armeense portretfotograaf Yousuf Karsh.
De lijst van de foto hing niet recht. Bij nadere inspectie bleek de lijst ook niet overeen te komen met de lijsten van de vijf andere portretfoto's van Karsh in de lounge. Het hotel nam contact op met Jerry Fielder, die de nalatenschap van Yousuf Karsh beheert, om de handtekening op het portret te bestuderen. "Ik heb die handtekening 43 jaar lang gezien. Het kostte me slechts één seconde om te weten dat iemand geprobeerd had om die te kopiëren, vertelde hij aan de Britse krant The Guardian. "De handtekening is nep."
De politie van Ottawa werd erbij gehaald en is met een onderzoek gestart. Het is niet helemaal duidelijk wanneer de originele foto vervangen werd door een kopie. Het hotel vroeg mensen om foto's in te sturen en vermoedt op basis daarvan dat de diefstal tussen 25 december 2021 en 6 januari 2022 gebeurd moet zijn. "We laten deze foto bijna dagelijks zien aan gasten en we hebben het nooit opgemerkt", zegt hotelmanager Geneviève Dumas in Canadese media. "We zijn diep bedroefd door deze brutale daad."
"Ik plukte de sigaar uit zijn mond"
Yousuf Karsh (1908 - 2002) werd geboren in het zuidoosten van Turkije. Toen hij 14 was, vluchtte zijn familie voor de Armeense genocide in Turkije. Karsh belandde in Canada bij een oom die fotograaf was. Hij groeide uit tot een van de bekendste portretfotografen van de 20e eeuw en kreeg de groten der aarde voor zijn camera. Onder anderen Martin Luther King jr., Albert Einstein, Ernest Hemingway en Queen Elizabeth II lieten zich door hem vereeuwigen.
Ook de voormalige Britse premier Winston Churchill viel die eer te beurt, al valt te betwijfelen of hij dat zelf als een eer zag. In 1941 reisde Churchill naar Ottawa. De Canadese premier Mackenzie King nodigde Yousuf Karsh uit voor de toespraak in het parlement. "Na afloop wachtte ik in het kantoor van de parlementsvoorzitter, waar ik de avond ervoor mijn camera en lichten had opgesteld. Churchill en King wandelden het kantoor in en Karsh zette zijn grote lichten aan. ""Wat is dit, wat is dit", grommelde Churchill, maar niemand had de moed om het hem uit te leggen", vertelde Karsh daarover. "Ik stapte onbevreesd naar voren en zei: "Meneer, ik hoop dat ik het geluk mag hebben een portret te maken dat past bij deze historische gebeurtenis." Hij staarde naar mij en vroeg waarom hij niet op de hoogte was."
Uiteindelijk kreeg Karsh de toestemming om één foto te maken. Er was echter één probleem: Churchill stak een sigaar aan, een van zijn eeuwige handelsmerken. Maar Karsh wilde een foto zónder sigaar. Hij bood Churchill een asbak aan, maar die wilde zijn sigaar niet afgeven. "Ik ging naar mijn camera en controleerde of alles technisch in orde was. Ik wachtte, hij bleef aan zijn sigaar lurken. Ik wachtte, en toen, zonder voorbedachte rade maar heel respectvol, stapte ik op hem af. Ik zei: "Vergeef me, meneer", en ik plukte de sigaar uit zijn mond. Toen ik terug bij mijn camera was, keek hij zo woest dat hij mij had kunnen verslinden. Het was op dat moment dat ik de foto nam."
De foto van een norse, fronsende Churchill -zonder sigaar- is allicht de beroemdste foto van Karsh. "Dat portret veranderde mijn leven", vertelde hij daarover. "Nadat ik het gemaakt had, wist ik dat het een belangrijke foto was, maar ik zou het niet gedroomd kunnen hebben dat dit een van de meest wijdverspreide foto's in de geschiedenis van de fotografie zou worden."
Van Churchill bestaan honderden, zoniet duizenden portretten in alle maten en kleuren, maar de foto van Karsh is de meest iconische. In 2016 werd de afbeelding nog gebruikt als beeltenis op het nieuwe biljet van 5 pond in het Verenigd Koninkrijk.
"Wilde iemand het in zijn living hangen?"
De originele foto hing al 24 jaar lang in het Château Laurier. Niet zonder reden. In 1936 was het de locatie van de allereerste tentoonstelling van Yousuf Karsh. Samen met zijn vrouw woonde hij bijna 20 jaar lang op de derde verdieping van het hotel. Hij had er tot 1992 ook een eigen studio op de zesde verdieping. Karsh schonk het hotel 15 originele foto's, waarvan 6 in de lounge hingen. De vijf die er nog hingen, zijn nu weggenomen tot ze correct beveiligd kunnen worden.
Volgens Jerry Fielder, de beheerder van de nalatenschap, is deze diefstal zorgvuldig gepland. "Ik weet niet of iemand, een superfan misschien, deze foto in zijn living wilde hangen. Maar de foto is dan ook heel waardevol. Ik veronderstel dat hij gestolen is voor zijn waarde."
In de jaren 90 schonk Karsh zijn negatieven aan de Library and Archives Canada. Sindsdien zijn geen afdrukken meer toegelaten van zijn foto's.