Energieprijzen swingen de pan uit, maar verschillen nergens zo groot als tussen Noord- en Zuid-Noorwegen
De energieprijzen swingen in heel Europa de pan uit, maar binnenin een land zijn de verschillen wellicht nergens zo groot als in Noorwegen. In het zuiden van het Scandinavische land is stroom net als bij ons fors duurder geworden, maar in het noorden is hij bijna gratis. Hoe kan dat? Tegelijk verdient het land grof geld als olie- en gasexporteur.
De Vlaamse Sigrid Descheemaeker woont in Ulefoss in het zuiden van Noorwegen, zowat een uurtje rijden van de veerboot naar Denemarken. "De elektriciteitsprijzen zijn hier de hoogte in geschoten", legt ze uit. "We zijn een gezin van vier. We betalen nu ongeveer 350 euro per maand aan elektriciteit. Voorheen was dat een kleine 100 euro."
Er is onvoldoende infrastructuur om de elektriciteit tot in het zuiden te krijgen
Landgenote Soetkin Baptist woont dan weer in het verre noorden: in het dorpje Valnesfjord, een halfuurtje van Bodø. Zij betaalt nu - zoals steeds - bijna niets voor de stroom. "We hebben hier een groot overschot aan elektriciteit en hier woont niet zoveel volk om het allemaal op te gebruiken", zegt ze.
Ulefoss en Valnesfjord liggen dan wel allebei in Noorwegen, maar liggen in vogelvlucht zowat 1.000 kilometer van elkaar. Dat is iets minder dan de afstand van Brussel naar Rome. "Er is onvoldoende infrastructuur om de elektriciteit tot in het zuiden te krijgen", legt Baptist uit.
IN KAART - Ulefoss ligt dichter bij België dan bij Valnesfjord:
Noorwegen is de grootste olie- en gasproducent van West-Europa. Wereldwijd komt 2 procent van de olie uit Noorwegen. En het land is de derde grootste gasproducent. Zelf gebruiken ze daar nauwelijks iets van. Zo goed als alles wordt uitgevoerd. Noorwegen werd zo één van de rijkste landen ter wereld. Door de hoge gas- en olieprijs verdient het land daar nu grof geld mee.
Maar zeker in het zuiden voelen ze dat momenteel niet. De meeste Noren verwarmen zich met groene elektriciteit die opgewekt wordt door waterkrachtcentrales. "Doordat het heel droog was de afgelopen maanden, staan de waterreservoirs in het zuiden bijna droog", zegt Descheemaeker. "In het noorden heeft het wel veel geregend deze zomer, daar is de stroom bijna 600 keer goedkoper."
In het noorden heeft het wel veel geregend deze zomer, daar is de stroom bijna 600 keer goedkoper
"We liggen gigantisch ver van Oslo en dat merk je ook klimatologisch", zegt Baptist. "We hebben veel neerslag gehad. Veel sneeuw eerst en dus veel smeltwater in de zomer. Tegelijk heeft het veel geregend. Er was dus geen tekort aan water en weinig mensen om het te verbruiken. We hebben dus geen verschil gemerkt aan onze factuur."
Droogte en export naar Duitsland
Correspondent Jeroen Visser herkent het verhaal van Baptist en Descheemaeker en weet waar het prijsverschil vandaan komt. "De prijs van de elektriciteit wordt door de markt bepaald", legt hij uit in "De ochtend" op Radio 1. "Een land als Noorwegen is enorm groot. Bij een te groot netwerk ontstaan er transmissieproblemen. Elke plaats waar zo'n probleem zou kunnen ontstaan, begint een nieuwe regio. In elke regio wordt de prijs bepaald."
De vraag in het zuiden is veel groter en het aanbod is er kleiner, dus betalen de Noren daar fors meer. "In Centraal-Noorwegen kost de stroom tien keer minder dan in het zuiden", gaat de correspondent verder. "In het noorden is de elektriciteit zelfs bijna gratis."
In centraal-Noorwegen kost de stroom tien keer minder dan in het zuiden. In het noorden is het bijna gratis
Niet alleen de droogte speelt mee, zegt Vissers. "Het zuiden is aangesloten op de rest van Europa", legt hij uit. "Noorwegen heeft normaal enorm veel elektriciteitsproductie door al die waterkrachtcentrales. Ze exporteren die stroom naar onder meer Duitsland. Door de oorlog in Oekraïne is de vraag enorm toegenomen. Doordat ze tot dezelfde markt behoren, betalen ze in het zuiden nu dus dezelfde prijs als in Duitsland."
Dit conversiestation van Nordlink verbindt het Noorse met het Duitse elektriciteitsnetwerk:
Doordat de reservoirs in het zuiden zo laag staan, vrezen de Noren volgens Vissers stilaan dat ze tijdens de winter en komende lente zelf niet genoeg stroom gaan hebben. Er gaan dus stemmen op om de export van elektriciteit naar de rest van Europa - tijdelijk - af te bouwen. Met voor ons dus nog hogere prijzen als gevolg.
Al vermoedt Vissers dat het niet snel zo'n vaart zal lopen. "Het zijn internationale afspraken en contracten, die kun je niet zomaar verbreken", zegt hij. Volgende week is overigens overleg gepland met Noorwegen in verband met de energiecrisis. Zo zal bekeken worden of bijvoorbeeld de Noren nog meer gas kunnen exporteren.
Voor de Noren zelf is er ook beterschap in zicht. "Er is een prijsplafond afgesproken", zegt Vissers. "Als je boven een bepaalde hoeveelheid verbruikt, betaalt de overheid 80 procent van het meerverbruik. Vanaf september is dat zelfs 90 procent." Al is er op het akkoord ook wat kritiek, want het geldt alleen voor particulieren en alleen voor de eigen woning.