Kerncentrale van Zaporizja "totaal losgekoppeld" van het elektriciteitsnet in Oekraïne: wat betekent dat?

“De twee reactoren die nog in werking waren, zijn losgekoppeld”, aldus Energoatom op Telegram. “Als gevolg hiervan hebben de acties van de indringers ertoe geleid dat de kerncentrale van Zaporizja voor het eerst in haar geschiedenis volledig van het elektriciteitsnet is losgekoppeld.”

“De laatste transmissielijn die de kerncentrale verbindt met het Oekraïense energiesysteem is twee keer onderbroken. Drie andere transmissielijnen waren eerder beschadigd door Russische beschietingen”, zo vermeldt het Telegrambericht nog. “Er zijn operaties opgestart om een van de reactoren op het net aan te sluiten.” De kerncentrale van Zaporizja is de grootste van Europa en levert volgens Energoatom energie voor 4 miljoen huishoudens. Als de kerncentrale daadwerkelijk losgekoppeld is, zou Oekraïne van een belangrijke stroombron beroofd zijn.

De Britse krant ‘The Guardian’ had gisteren nog melding gemaakt van een gedetailleerd Russisch plan om de kerncentrale los te koppelen van het Oekraïense elektriciteitsnet. “De voorwaarde voor het plan was dat er zware schade zou zijn aan alle lijnen die de kerncentrale van Zaporizja verbinden met het Oekraïense netwerk”, verklaarde Petro Kotin, het hoofd van het Oekraïense atoomenergiebedrijf Energoatom. Hij waarschuwde dat het Russische leger de verbindingen zou viseren om het noodscenario uit te kunnen voeren.

Behalve een stroomtekort kan de loskoppeling van het Oekraïense elektriciteitsnet nog andere verregaande gevolgen hebben. Zo zou Rusland de kerncentrale wellicht willen aansluiten op het Russische net, maar tijdens zo'n wissel is de centrale afhankelijk van slechts één elektriciteitsbron om water rond te pompen voor de koeling van de reactoren. “Je kunt niet meteen van het ene op het andere systeem overschakelen”, aldus Kotin.

Als die elektriciteitsbron het zou begeven en de koeling wegvalt, kan dat na reeds anderhalf uur tot kernsmelting leiden. Dat is ook wat gebeurde in de kerncentrale in Fukushima na een stroomuitval door een tsunami. Maar een kernsmelting leidt er niet automatisch toe dat grote hoeveelheden radioactief materiaal vrijkomen, meldden nucleaire experts eerder in een analyse van het veiligheidsrisico door het wetenschapsblad ‘Nature’. Welke impact zo’n scenario zou hebben op de onmiddellijke en verdere omgeving is onduidelijk.

Ook emeritus professor stralingsbescherming Gilbert Eggermont (VUB) uitte eerder al zijn bezorgdheid over het gevecht om de kerncentrale. “Het gaat om het grootste kerncentralepark in Europa. Het gevaar is dat op een bepaald moment alle reactoren uitvallen, waardoor de noodkoeling in gedrang komt”, aldus Eggermont. Als dat gebeurt, kan de centrale oververhitten. Onder normale omstandigheden kan stroom van buitenaf de reactoren steeds koel houden. “Maar je zit hier in een oorlogssituatie, ik kan me voorstellen dat dat niet zo evident is. Wanneer de koeling toch zou uitvallen, kan de reactor smelten. Zoiets kan snel escaleren, dat zag je ook in Fukushima. Daar sprongen de problemen over van de ene reactor op de andere. Dat zou kunnen leiden tot het vrijkomen van radioactiviteit in de directe omgeving.”

Het Internationaal Atoomenergieagentschap (IAEA) dringt daarom aan op een bezoek. Zowel Rusland als Oekraïne verzekerden opnieuw dat ze inspecteurs van het Internationale Atoomenergieagentschap IAEA toegang willen bieden tot Zaporizja, maar wegens aanhoudende onenigheid over de reismodaliteiten staat de missie nog niet op de rails.