Directeurs met de handen in het haar: leerkrachten verlaten basisscholen net voor start nieuwe schooljaar

We weten het al langer: er is al jaren sprake van een lerarentekort, maar ondanks veel suggesties lijkt een concrete oplossing niet in zicht.  Niet alleen blijft het probleem aanslepen, het wordt ook schrijnender en zichtbaarder.

Op de site van de VDAB staan momenteel zo'n 3.000 vacatures open voor leerkrachten in het kleuter-, lager, secundair en buitengewoon onderwijs. Dat is meer dan een verdubbeling in vergelijking met 2019. 

Uit een bevraging van de Onderwijsvereniging van Steden en Gemeenten (OVSG) bij 181 Vlaamse en Brusselse basisscholen blijkt dat in 4 op de 10 scholen nog niet alle vacatures zijn ingevuld, op minder dan een week van het nieuwe schooljaar.

"Je ziet dat het tekort de laatste jaren opschuift", zegt OVSG-topvrouw Walentina Cools. "Drie jaar geleden hadden we moeite met invullingen van korte vervangingen. Vorig jaar voelden we dat bij langdurige vervangingen, maar nu zien we dat we zelfs op 1 september voltijdse opdrachten niet meer ingevuld krijgen, wat toch wel best zorgwekkend is."

Maar het is een nieuw fenomeen dat opvalt uit de bevraging. 31 procent van de ondervraagde directeurs wordt geconfronteerd met leerkrachten die nu, op nog geen week van de eerste schooldag, afhaken. "Directeurs die dachten voor de zomer elke vacature ingevuld te hebben gehad, krijgen nu in augustus toch nog te horen van leerkrachten dat ze er niet bij zullen zijn", zegt Cools. "Zelfs als ze zich al geëngageerd hadden."

Die scholen moeten dus last minute nog op zoek naar nieuwe werkkrachten. "We hebben vorig jaar geworsteld met het lerarentekort", zegt Katleen Van Lemmens, directeur van Vrije Basisschool De Leertrommel in Opwijk. "We hebben dus ons best gedaan om nog voor de zomer al onze vacatures in te vullen. Dat is ook gelukt."

"Maar vorige week is er dan toch nog een leerkracht bij mij gekomen, die al had toegezegd om in september te starten, om te zeggen dat ze uit het onderwijs stapt. Ik heb heel veel geluk gehad en nog iemand gevonden, maar ik houd mijn hart vast en hoop dat er niemand meer bij komt."

Lien* is al tien jaar leerkracht en zit maandag samen met haar directie om haar toekomst op school te bespreken. "Ik heb vorig schooljaar echt mijn motivatie verloren, terwijl ik echt heel graag lesgeef", vertelt ze. "De werkdruk is hoog en we kunnen op maar weinig begrip rekenen. De vakantie heeft nu wel deugd gedaan, maar ik merk gewoon dat die niet genoeg is geweest om er weer zin in te hebben. Ik heb nog nooit eerder zoveel stress gehad om aan een nieuw jaar te beginnen."

"Na het weekend vertel ik aan mijn directie dat ik waarschijnlijk nog zal starten volgende week, maar ik ben heel hard aan het twijfelen", zegt Lien. "Het zou vooral zijn om hen nog even de tijd te geven om iemand anders te vinden. Ik ben wel bang van de reactie, maar het is echt genoeg geweest. Ik ben niet alleen trouwens. Een collega is ook van plan met de directie te spreken."

Dat Lien niet alleen is, is duidelijk. Hoewel zij van plan is het onderwijs volledig te verlaten, merkt Cools op dat veel kandidaat-leerkrachten door het grote vacature-aanbod in de positie zitten om scholen tegen elkaar af te wegen. "Eigenlijk kun je zeggen dat er geshopt wordt", zegt Cools. Zo gebeurt het bijvoorbeeld dat leerkrachten hun contract nu stopzetten omdat ze iets dichter bij huis hebben gevonden.

"Wij zijn de vakantie ingegaan met alle jobs ingevuld", zegt Pieter Vyncke, directeur van het Bernarduscollege in Oudenaarde. Ook in secundaire scholen doet het probleem zich voor, al zijn daar geen cijfers van. "Ik ben dus met een zeer gerust gemoed begonnen aan mijn verlof. Midden augustus hadden we vier openstaande vacatures."

"Twee leerkrachten vallen weg door ziekte. De andere twee hebben dichter bij huis werk gevonden. Ik gun hen dat. Ik begrijp dat ook, maar het is bijzonder pijnlijk. Het is een heftige week geweest. Drie vacatures hebben we nu kunnen invullen. Gisteren hebben we nog een leerkracht ICT gevonden, maar ik hoop echt dat er nog een leerkracht wiskunde uit de lucht valt. Het zou de eerste keer zijn dat we het schooljaar zouden starten met een structureel tekort."

Ook Brussel ontsnapt niet aan het probleem. Het lerarentekort houdt het Brusselse onderwijs zelfs nog meer in zijn greep. Op het einde van het afgelopen schooljaar bleek dat het lerarentekort daar tussen september en het einde van de paasvakantie met de helft is gestegen.

"Wij zijn in totaal nog op zoek naar 65 voltijdse leerkrachten", zegt Bruno De Lille,  algemeen directeur van Sint-Goedele Brussel. De scholengroep omvat onder andere 17 basisscholen en 5 secundaire scholen. "We zijn het vorige schooljaar geëindigd met een structureel tekort en we beginnen het volgende op dezelfde manier. Zowel in onze basisscholen als in het secundair."

"Ook bij ons zijn er leerkrachten die last minute afhaken", zegt De Lille, die ooit Brussels staatssecretaris was voor Groen, maar nu niet meer politiek actief is. "Maar dat is echt niet onze grootste zorg. Er is een structureel probleem dat erger en erger wordt. Er moet zowel op korte als op lange termijn oplossingen gevonden worden. Onze directeurs houden hun hart vast."