Laat het gras maar groeien: zo hou je jouw gazon groen en wapen je jouw tuin tegen droogte

Het is deze zomer al heel lang erg droog. Begin deze maand nog kampten we met een hittegolf. Het werd op 19 juli met 38,1 graden Celsius in Ukkel de op één na warmste dag sinds het begin van de metingen. Het is daarnaast al van 1885 geleden dat er nog zo weinig regen viel in de maand juli. De regen die de afgelopen dagen is gevallen, was niet genoeg om de droogte tegen te gaan. Als er de volgende weken niet veel regen valt, zouden er in september wel eens drastische maatregelen kunnen komen om het waterverbruik te verminderen.

Deze hete en droge zomer heeft niet alleen een impact op ons, maar ook op onze tuin. Niet veel mensen kunnen zeggen dat hun gras er nog fris en groen uitziet. Een logisch gevolg van deze temperaturen.

"Krijgt je gazon geen water, dan wordt het bruin", zegt tuinexpert Bart Verelst. "Zo is dat gewoon. Je bodem heeft vocht nodig, dus de droogte en warmte hebben een directe invloed."

Volgens ecoloog Jonas Lembrechts (UAntwerpen) is dat ook niet erg. "Gras verdort eigenlijk als een soort verdedigingsmechanisme tegen droogte. Je kunt het vergelijken met een slaapmodus. Door de aanhoudende droogte hardt de bovenste laag uit. Dat vertraagt de uitdroging van de laag daaronder. Op zich is bruin gras dus geen probleem, maar bij extreem lange of frequente hitte, krijgt het gras niet genoeg tijd om zich te herstellen. Dan sterft het wel en is er natuurlijk wél een probleem."

Volgens zowel Lembrechts als Verelst erger je je best niet aan verdord gras. Je kunt het tij toch niet meer keren wanneer het kwaad al geschied is, zegt Verelst, en meestal herstelt het zichzelf weer wanneer de situatie zich stabiliseert. Toch zijn er enkele dingen die je kunt doen om je tuin wat te helpen.

"Laat het gras maar groeien": Sam Gooris zei het al in 1995, en het concept is nog nooit relevanter geweest dan nu. "Als je je gras laat staan, minstens 3-4 centimeter, creëer je een soort thermisch deken", zegt Verelst. 

Dat blijkt uit de data van ­CurieuzeNeuzen in de Tuin, het burgeronderzoek in Vlaanderen naar hitte en droogte "We hebben aan alle deelnemers van het onderzoek, zo'n 5.000, gevraagd hoe lang en hoe bruin hun gras was", zegt Lembrechts, die het onderzoek mee coördineert. "Er was een duidelijke correlatie tussen de twee."

"Dat heeft verschillende redenen", zegt Lembrechts. "Hoe korter je gras, hoe korter je wortels. Je kunt eigenlijk wel zeggen dat gras stress krijgt van maaien. Daardoor groeien de wortels niet goed door. Hoe dieper je in de grond gaat, hoe meer water er is. Dat is logisch, want de aarde die het dichtst bij de oppervlakte is, voelt de hitte het meest. Maar gras met korte wortels, geraakt dus niet altijd diep genoeg om aan water te raken."

"Hoog gras voorkomt ook overmatige verdamping en beschermt de wortels tegen de felle zon. De bodem krijgt meer schaduw en zal minder snel uitdrogen."

Je kunt dus beter een keer te weinig dan een keer te veel maaien. Langere vegetatie zorgt, net zoals bomen en struiken, trouwens ook voor meer verkoeling in de tuin. Door je gras te laten staan, help je dus ook jezelf door de warmste dagen.

 In België is er voorlopig geen drinkwatertekort, dus een sproeiverbod is (nog) niet van kracht. Het waterpeil van de rivieren staat wel alarmerend laag. Het is dus wel aan te raden spaarzaam om te gaan met water.

"Als je dan toch sproeit, doe het dan op een efficiënte manier", zegt Verelst. "Zo gaat water niet onnodig verloren. Ik wil daarom ook afraden om automatische sproeiers te kopen. De waterstralen die daaruit komen, zijn veel te fijn en worden te hoog en te ver gespoten. Een deel daarvan verdampt al voor het grond zelfs kan bereiken. En wat toch neerdwarrelt, is niet zwaar genoeg om door te dringen in de bodem. Een droge bodem neemt heel moeilijk water op, dus hoe zwaarder het water, hoe beter."

Het is volgens Verelst dus sowieso beter om manueel water te geven aan je gazon. "Gebruik een tuinslang met een sproeikop, en hou die zo dicht mogelijk bij de grond. Door het gewicht en de kracht van dat water, zal de zwaartekracht beter haar werk kunnen doen."

"Ik zou ook aanbevelen om 's avonds te sproeien. Dan heb je minder verdamping en heeft het water een nacht tijd om te infiltreren."

Om bedachtzaam om te gaan met het schaarse water, raadt Lembrechts overigens aan om regenwater op te vangen als je daar de kans toe hebt. "Daarnaast zal het gras ook lui worden als je elke keer water geeft wanneer het droog is. Als er dan toch een sproeiverbod zou komen, is het gras het niet meer gewend om zelf op te komen tegen de hitte."

"Grasmatten bestaan meestal uit een mengeling van een vijftal verschillende grassoorten" zegt Verelst. "Elke soort heeft zijn eigen kwaliteiten. Het ene type gras, Engels raaigras, kan het beste tegen droogte.  Het andere groeit dan weer veel sneller. Samen zorgen ze voor een vol en gezond gazon."

"Het is zo dat hoe meer soorten groen je in je tuin hebt, hoe beter de verwering is tegen droogte", zegt Lembrechts. "Verschillende soorten gras, maar ook bloemen en zogenaamd onkruid, halen op verschillende manieren water uit de grond. Paardenbloemen hebben bijvoorbeeld een diepe wortel, wat ook gunstig is voor de begroeiing errond. Meerdere soorten samen doen het sowieso beter dan een soort alleen."

"Een droge bodem laat heel moeilijk water toe, zoals al duidelijk is", zegt Verelst. "Je kunt die zelf ook op weg helpen door er gaten in te prikken. Dat moet niet diep zijn, 12-15 centimeter is genoeg."

"Hierdoor kan het gras beter ademen en is het beter in staat water af te voeren naar de wortels van de grassprieten wanneer het regent of wanneer je besproeit. Dat vraagt natuurlijk wel tijd, maar het helpt wel."

“Mijn gouden tip is om in de winter een dun laagje compost op je gazon te leggen", zegt Verelst. "Daarmee stimuleer je de wortelwerking en geef je het gazon extra voeding. De grasmat wordt zo sterker en zal minder snel uitdrogen in de zomer."

"Het nadeel is dat je tuin er even zwart uitziet, maar met één regenbui - in de winter regent het gelukkig wel nogal wat - zie je die compost al niet meer."

"We moeten afstappen van de zogenaamde biljartgazons, de grote open grasvlaktes", zegt Verelst. "Tuinen met meer structuur zijn beter beschermd tegen de droogte en hitte. Dat is omdat bomen en struiken een schaduwfunctie hebben. Daardoor breekt de ovenwerking."

"En zo komen we terug bij de uitleg over waarom je je gras best laat groeien. Met meer begroeiing houd je je bodem langer koel, en daardoor zal die ook minder snel uitdrogen.