Verkiezingskoorts stijgt in Brazilië: president Bolsonaro en uitdager Lula da Silva gaan zwaar in de clinch

Zes presidentskandidaten waren uitgenodigd voor het eerste verkiezingsdebat op de Braziliaanse televisie. Maar de aandacht werd uiteraard gekaapt door de twee rivalen die de Braziliaanse politiek de voorbije jaren hebben gedomineerd: de uiterst rechtse president Jair Bolsonaro en zijn linkse uitdager Lula da Silva. Het was de eerste keer dat zij voor het oog van het publiek met elkaar in discussie gingen.  

Het ging er meteen hevig aan toe. Bolsonaro beschuldigde zijn uitdager ervan aan het hoofd te hebben gestaan van de meest corrupte regering ooit in Brazilië. In de aanloop naar het debat had hij tegenover journalisten ook al aangekondigd dat hij weliswaar in debat zou gaan met Lula, maar "dat hij niet de hand zou schudden van een dief" -een verwijzing naar de corruptiezaak waarin Lula in 2018 werd veroordeeld.

Luiz Inácio "Lula" da Silva, een gewezen vakbondsleider, was president van Brazilië tussen 2003 en 2010. Tijdens zijn beleid boomde Brazilië economisch en haalden sociale hervormingen miljoenen mensen uit de armoede. 

In 2018 werd hij veroordeeld tot 12 jaar cel wegens passieve corruptie en witwaspraktijken. Vorig jaar werd hij echter vrijgepleit: het Hooggerechtshof verklaarde zijn veroordeling nietig en Lula da Silva kreeg zijn politieke rechten terug, waardoor de weg naar een comeback open kwam te liggen. De 76-jarige Lula, die nog altijd een grote achterban heeft, is zo dus de voornaamste uitdager van de uiterst rechtse president Jair Bolsonaro.  

Lula da Silva wierp Bolsonaro toe dat hij leugens verspreidt en zijn presidentiële nalatenschap besmeurt. Hij verweet Bolsonaro op zijn beurt "dat hij bezig is Brazilië kapot te maken". Honger en armoede zijn toegenomen, zei Lula, net als de vernietiging van het Amazonewoud.   

Van andere presidentskandidaten kreeg Bolsonaro ook kritiek op zijn aanpak van de coronapandemie. Een vraag daarover leidde trouwens tot een opmerkelijk gespannen moment in het debat. Bolsonaro deed een beledigende uithaal naar journaliste Vera Magelhães, nadat zij een andere presidentskandidaat, Ciro Gomes, een vraag had voorgelegd over desinformatie over de coronavaccins, "mee verspreid door de president". 

Ze kreeg meteen de wind van voren van Bolsonaro. "Vera, je denkt aan mij in je slaap, ik denk dat je een oogje op me hebt of zo", zei hij. "Je kunt op deze manier geen debat leiden en leugens en beschuldigingen over mij verspreiden. Je bent een belediging voor de Braziliaanse journalistiek".  

Op de sociale media kwam veel kritiek op de uithaal. Critici verweten de president - niet voor het eerst - misogynie (vrouwenhaat) en spraken hun steun uit voor de journaliste.

Een afgetekende winnaar van het debat was er niet, al vond politiek analist André Cesar bij het persagentschap AFP dat Bolsonaro scherper uit de hoek kwam dan zijn uitdager. 

In de peilingen ligt Lula da Silva weliswaar aan de leiding. Het peilingbureau Datafolha kent hem 47 procent van de stemmen toe in de eerste ronde van de presidentsverkiezingen, tegen 32 procent voor Bolsonaro. Andere peilingen geven Lula een minder grote voorsprong.

De eerste ronde van de presidentsverkiezingen is gepland op 2 oktober, de tweede ronde op 30 oktober. De verkiezingen dreigen de meest gepolariseerde sinds het einde van de militaire dictatuur (1964-1985) te worden. Er wordt gevreesd dat Bolsonaro, in navolging van de Amerikaanse oud-president Donald Trump met wie hij vaak wordt vergeleken, de uitslag niet zal aanvaarden als Lula da Silva de verkiezingen zou winnen. Bolsonaro heeft het elektronische kiessysteem nu al in twijfel getrokken. De stemcomputers - die al sinds 1996 worden gebruikt - zouden volgens hem vatbaar zijn voor fraude.