EU werkt aan ‘noodinterventie’ en ‘structurele hervorming elektriciteitsmarkt’: energieministers plannen spoedberaad

“De exploderende elektriciteitsprijzen stellen nu om verscheidene redenen de beperkingen van ons huidig elektriciteitsmarktmodel bloot”, zo verklaarde Von der Leyen in een toespraak in het Sloveense Bled. Het model was volgens haar “ontwikkeld in helemaal andere omstandigheden en helemaal andere doelstellingen”. “Daarom werken we nu aan een noodinterventie en een structurele hervorming van de elektriciteitsmarkt”, zo kondigde ze aan.

De prijzen op de Europese elektriciteitsmarkt worden bepaald door de laatste energiebron die nodig is om aan de vraag te voldoen. Centrales die goedkope stroom produceren, worden eerst aangesproken, maar naarmate de vraag toeneemt, wordt ook de duurdere productie gebruikt en die bepaalt de prijs voor de hele markt. Dat is op dit moment vooral het peperdure gas, waardoor de leveranciers van goedkope hernieuwbare energie grote winsten maken. Het systeem was oorspronkelijk ook bedoeld om investeringen in hernieuwbare energie te stimuleren.

Ongeziene piek

Tegen de achtergrond van de oorlog in Oekraïne zijn de gasprijzen echter spectaculair gestegen en dat doet ook de stroomprijzen door het dak gaan. De ongeziene piek - ze zijn in een jaar tijd bijna vertienvoudigd - weegt enorm op de bedrijven en gezinnen. Een loskoppeling van gas en stroom zou hen dan kunnen toestaan om minder te betalen voor elektriciteit die geproduceerd wordt met bijvoorbeeld zonnepanelen of windmolens.

Von der Leyen prees de zware inspanningen die de lidstaten leveren om zo snel mogelijk af te raken van hun afhankelijkheid van Russisch gas. Ze waarschuwde wel dat de EU in de transitie naar een duurzamere en digitale economie een nieuwe afhankelijkheid kan ontwikkelen: van strategische grondstoffen uit China. Zo is er voor batterijen lithium nodig, voor chips silicium en voor elektrische auto’s en windturbines zeldzame aardmetalen. De vraag naar die grondstoffen zou tegen 2030 kunnen verdubbelen. “Van de 30 essentiële grondstoffen vandaag zijn er 10 vooral afkomstig uit China. We moeten dus vermijden dat we in dezelfde afhankelijkheid verzeilen dan met olie en gas”, concludeerde de Commissievoorzitter.

Spoedberaad

Op 9 september komen de ministers van Energie van de 27 lidstaten in Brussel bijeen om maatregelen te bespreken. “Na een heel weekend van onderhandelingen kan ik aankondigen dat ik een buitengewone bijeenkomst van de raad van ministers van Energie heb belegd. We zullen op 9 september in Brussel bijeenkomen”, tweette de Tsjechische minister van Industrie en Handel Jozef Sikela.

Volgens Sikela functioneert de energiemarkt niet meer. Daarvoor bestaan verscheidene oorzaken, van de Russische oorlog in Oekraïne tot de problemen met Franse kerncentrales. “We moeten de energiemarkt repareren. Een oplossing op het EU-niveau is met voorsprong het beste dat we hebben”, tweette hij.

Sikela is ervoor gewonnen om de gas- en stroomprijs van elkaar los te koppelen. De stroomprijs wordt in het huidige marktmodel bepaald door de laatste energiebron die nodig is om aan de vraag te voldoen, en dat is het momenteel peperdure gas. Onlangs had de minister ook een gemeenschappelijke Europese prijsplafonnering als “een reële mogelijkheid” omschreven. “Wat mij betreft kan ik zeggen dat Tsjechië één van de landen is die deze stap zou ondersteunen”, zei hij.

Van der Straeten: ‘Voortschrijdend inzicht bij Europese Commissie’

Minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) stelde zondag nog dat zo’n plafonnering de energiefactuur met 770 euro per jaar per gezin kan verlichten. Van der Straeten, die al een hele tijd ijvert voor een hervorming van de energiemarkt en voor prijsplafonds, reageert verheugd op de aankondiging van Von der Leyen.

“Ik ben tevreden dat er voortschrijdend inzicht is bij de Europese Commissie. België neemt het voortouw en meer en meer landen, waaronder Duitsland, delen het Belgisch standpunt”, zegt de minister. Ze wil dat de hervorming tegen eind dit jaar wordt ingevoerd.

Voor Van der Straeten is het duidelijk dat de markt faalt. Elektriciteit wordt even goedkoop geproduceerd als een jaar geleden, maar wordt aan recordprijzen verkocht. Het huidige systeem zorgt dat woekerwinsten worden gemaakt door energieproducenten, zo stelt ze vast. “Er heerst een speculatiegolf en net zoals de beurs moet de handel kunnen worden opgeschort”, betoogt de minister.