Ook Europese Commissie wil energieprijzen drukken: heeft ze écht instrumenten in handen om dat te doen?
De Europese Commissie werkt aan een reeks maatregelen tegen de torenhoge energieprijzen. Dat heeft commissievoorzitter Ursula von der Leyen aangekondigd. Volgens Von der Leyen gaat het om een aantal noodmaatregelen, maar ook over een structurele hervorming van de elektriciteitsmarkt. Heeft Europa ook écht instrumenten in handen om de energieprijzen te drukken? We vragen het aan onze EU-kenner Rob Heirbaut.
De energieprijzen lijken helemaal door het dak te gaan en dat leidt tot grote ongerustheid in heel Europa. Meer en meer lidstaten dringen aan op een plafonnering van de prijzen. "De exploderende elektriciteitsprijzen leggen nu om verschillende redenen de beperkingen van ons huidig elektriciteitsmarktmodel bloot", zegt Von der Leyen. "Daarom werken we nu aan een noodinterventie en een structurele hervorming van de elektriciteitsmarkt."
We moeten vermijden dat we oude afhankelijkheidsposities door nieuwe vervangen
De commissievoorzitter herhaalt dat dat we dringend af moeten van Russisch gas en Russische olie. Volgens haar gebeurt dat ook aan een razend tempo, door andere gasleveranciers, maar ook door minder geïmporteerd gas te verbruiken. Daarnaast moeten we overschakelen op alternatieve energiebronnen. "Elk kilowattuur dat Europa aan elektriciteit haalt uit zonne-energie, wind, waterkracht, biomassa of groene waterstof, maakt ons minder afhankelijk van Russisch gas", aldus Von der Leyen.
We moeten er ons volgens haar wel voor hoeden dat we ons niet afhankelijk maken van andere landen voor bijvoorbeeld grondstoffen voor batterijen. Zo komen 10 van de 30 broodnodige ruwe materialen uit China. "We moeten vermijden dat we oude afhankelijkheidsposities door nieuwe vervangen." Daarom is diversifiëren de boodschap: elektriciteit uit verschillende bronnen halen.
Minister Van der Straeten (Groen): "Als de markt bokkensprongen maakt, moeten we de handel even kunnen stilleggen"
Minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) laat alvast weten blij te zijn dat Commissievoorzitter Von der Leyen actie onderneemt. "Ik ben tevreden dat er voortschrijdend inzicht is bij de Europese Commissie", zegt ze. "België neemt het voortouw en meer en meer landen, waaronder Duitsland, delen het Belgische standpunt."
Volgens Van der Straeten moeten we de aankondiging van Von der Leyen ernstig nemen en zal de Europese Commissie wel degelijk ingrijpen om de energieprijzen onder controle te krijgen.
"De Commissievoorzitter heeft de gewoonte om geen loze aankondigingen te doen. Ik zou graag zien dat er voor het einde van het jaar maatregelen uitgevoerd moeten worden. Het prijsplafond is al sinds februari ons belangrijkste strijdpunt. We hebben met de premier al verschillende voorstellen voorgelegd aan de Europese Commissie", legt Van der Straeten uit in "Terzake".
De minister van Energie verwijst ook naar de prijsdaling van 16 procent die we vandaag gezien hebben op basis van de aankondiging van Duitsland dat de reserves gevuld zijn."De prijs maakt bokkensprongen. De markt kalmeren kan eigenlijk redelijk snel gaan als we effectief aan de slag gaan. Op 9 september komen we samen met de Europese ministers van Energie. Er zullen dan concrete voorstellen op tafel liggen. Dat gaat over hoe we de maximumprijs kunnen opleggen voor gas. Dat gaat ook over de automatische koppeling tussen elektriciteit en gas. Als de markt zo een bokkensprongen maakt, moeten we de handel even kunnen stilleggen."
Van der Straeten pleit ook voor solidariteit, zowel voor het uitwisselen van energie als voor de prijszetting. "Spanje en Portugal zijn heel geïsoleerde landen. Ze kunnen weinig gas doorvoeren naar andere landen, België heeft een ander profiel. We zijn solidair en exporteren maximaal naar Duitsland en Frankrijk. We zijn solidair als het gaat over uitwisselen van energie. Nu moet er solidariteit komen op vlak van de prijs. We worden geconfronteerd met de hoge prijzen, terwijl we maximaal onze energie doorleveren."
BEKIJK - "België is solidair als het gaat over uitwisselen van energie. Nu moet er Europese solidariteit komen op het vlak van de prijs", zegt Tinne Van der Straeten in "Terzake":
En op korte termijn?
Maar wat kan Europa doen om de hoge energieprijzen van vandaag een halt toe te roepen? Daar laat Von der Leyen nog niet in haar kaarten kijken. Eerder heeft ze wel al gezegd dat de gas- en elektriciteitsmarkten van elkaar moeten worden losgekoppeld, zodat de elektriciteitsprijzen niet meer worden aangejaagd door het dure gas.
Andere mogelijkheden zijn het stilleggen van de energiemarkt als de prijzen te snel stijgen of een maximumprijs opleggen aan elektriciteitsproducenten die werken met gascentrales.
"We kennen nog geen enkel detail over de voorstellen van Commissievoorzitter Von der Leyen. Hoe de prijs van gas en elektriciteit losgekoppeld kan worden, is niet bekend. Wel is het zo dat de meeste stroom niet door gascentrales wordt geproduceerd, maar door windmolenparken, zonnepanelen of kerncentrales. Die zijn veel goedkoper en de eigenaars verdienen veel geld in de huidige situatie", legt Rob Heirbaut uit in "De wereld vandaag".
BEKIJK - "Het idee van een gasplafondprijs leeft al van dit voorjaar, maar dat is er nog altijd niet. Er zijn ook risico's aan verbonden", legt Rob Heirbaut uit:
Is een plafond op de gasprijs realistisch?
Een algemeen plafond op de gasprijs in Europa lijkt een utopie. "Zo een plafond houdt het risico in dat leveranciers van gas uit bijvoorbeeld Canada of Qatar afhaken als Europa een lagere prijs wil betalen. Een plafond op de gasprijs die gascentrales moeten betalen om elektriciteit op te wekken, kan er misschien wel komen", zegt Rob Heirbaut.
Het grote probleem om tot een Europese oplossing te komen, is dat de verschillende lidstaten van de Europese Unie verschillende belangen hebben. "Bovendien is er geen Europese bevoegdheid als het gaat over energie. Elk land bepaalt zelf waar zijn gas en elektriciteit vandaan komen. Er zijn ook te veel elektriciteitseilanden in Europa die niet met elkaar verbonden zijn. De Spaanse windmolens en de Portugese zonnepanelen produceren veel elektriciteit, maar die stroom geraakt niet in andere Europese landen. Het besef is groot dat men meer met elkaar verbonden moet worden", besluit Heirbaut.
Energie-econoom Johan Albrecht wijst erop dat het nog een tijd kan duren vooraleer de Europese lidstaten het eens zijn over een prijsplafond.
"Als je de prijs gaat plafonneren, creëer je het risico op een onderaanbod. Dan gaat misschien een deel van mogelijke aanbieders zeggen dat ze tegen die prijs niet leveren aan Europa. Dus Europa moet het risico op een onderaanbod op die en die manier aanpakken. Dan is de vraag op Europees niveau, welk mechanisme ga je gebruiken. Dat gaat tijd vragen. Dat gaat niet op een week tijd in kannen en kruiken zijn", legt Albrecht uit in "De afspraak".
BEKIJK - "Alles is bespreekbaar, maar elke interventie lokt ergens anders in de markt risico’s uit en die moet je gaan counteren met andere interventies", zegt energie-econoom Johan Albrecht in "De afspraak":
Op 9 september komen de ministers van Energie van de 27 lidstaten bijeen om de voorstellen van de Commissie te bespreken.
