Na de zomer lonkt ook eerste winter van de vrijheid: ‘Er zijn redenen voor optimisme’

De gevreesde zomergolf blijkt intussen een rimpeling. Op 29 augustus telde Sciensano 870 coronapatiënten in het ziekenhuis, van wie 77 op intensieve zorg. Op hetzelfde moment vorig jaar lagen er iets minder coronapatiënten in het ziekenhuis (631), maar wel meer op intensieve (191).

Het grote verschil is dat we nu al maanden zonder beperkingen leven. De laatste verdedigingslinie tegen het virus was het mondmasker op het openbaar vervoer en die verplichting verdween eind mei. Sinds april is er geen coronacommissariaat meer en geen expertengroep GEMS.

Ter herinnering, vorige zomer waren er naast het alomtegenwoordige mondmasker nog beperkingen op de grootte van gezelschappen en het sluitingsuur in de horeca, discotheken waren dicht en er golden beperkingen voor evenementen en feesten zoals huwelijken.

Herfstpiek

Vorig jaar vielen een resem maatregelen net weg op 1 september, maar even later kwamen de scholen weer in de problemen omdat zoveel leerkrachten ziek vielen. Ook dit jaar verwacht de wetenschap een najaarspiek.

“We weten dat er een herfstpiek zal komen. Die zal impact hebben op afwezigheden wegens ziekte, maar hopelijk minder op hospitalisaties en sterftecijfers”, zegt infectiologe Erika Vlieghe (UZ Antwerpen). “We verwachten een kleinere piek dan vorig jaar.”

De omikronvariant van het virus is nu al heel lang dominant. Omikron BA.5 maakt op dit moment 95 procent van de besmettingen uit. BA.2.75, de nieuwe variant uit India, zou goed zijn voor minder dan 1 procent en breekt voorlopig langzaam door.

“Al sinds december zien we eigenlijk enkel omikronvarianten”, zegt viroloog Marc Van Ranst (KU Leuven). “Het competitief voordeel voor een nieuwe variant wordt kleiner. Er lijken niet langer grote sprongen aan besmettelijkheid te zijn. Er zijn redenen voor optimisme.”

Van Ranst vergelijkt het met de 100 meter sprint. Ooit kon dat wereldrecord enkele seconden sneller, nu kan het uitzonderlijk nog eens met enkele honderdsten verschil sneuvelen. “Het wordt moeilijker voor nieuwe varianten, maar niet onmogelijk”, waarschuwt hij. Vlieghe: “We hebben gezien hoe het virus kan verrassen, dus ik zou daar geen grote uitspraken over doen.”

Voorlopig is er nog geen new kid on the block, en dat maakt de experts optimistischer dan vorig jaar. Bovendien is er nog geen effect van terugkerende reizigers. “Andere jaren zag je dat eind augustus al in de cijfers”, zegt Sciensano-viroloog Steven Van Gucht.

Bredere boosterronde

Over de reden voor optimisme zijn de experts het eens: opgebouwde immuniteit door verschillende besmettingsgolven en boosterprikken. Toch voorspellen de modellen nog altijd een grote kans op een besmettingsgolf in oktober en november.

Dat maakt de nieuwe boostercampagne in september noodzakelijk, vinden ze, zeker voor 65-plussers. Voor sommigen zal het hun vijfde prik zijn. “Voor mensen onder de 65 jaar zonder onderliggende aandoeningen heeft een nieuwe boosterprik vooral effect op de kans dat je ziek wordt en het risico op long covid”, zegt Van Gucht.

Donderdag zal naar alle waarschijnlijkheid het Europees geneesmiddelenagentschap EMA de nieuwe vaccins van Moderna en Pfizer goedkeuren. Het gaat om een bivalent vaccin: het bevat zowel de oude stam van het coronavirus als de omikronvariant. “Het zal nog altijd achterlopen op BA.5 en BA.4, maar ik verwacht er toch belangrijke vooruitgang van”, zegt Van Ranst. Zo’n bivalent vaccin zorgt voor een bredere immuniteit, wat de bevolking ook beter moet wapenen tegen nieuwe varianten.

Wat dat betreft is het niet onbelangrijk dat de Wereldgezondheidsorganisatie er nog eens op wijst dat een derde van de wereldbevolking niet gevaccineerd is. “De vaccinatiegraad in de wereld moet hoger om de kans op variaties terug te dringen”, zegt voormalig coronacommissaris Pedro Facon.

Was de zomerpiek de laatste? Allicht niet. Gaan er opnieuw beperkingen nodig zijn? Misschien niet.

“Er is geen reden om nog te denken aan het sluiten van hele sectoren, of aan lockdowns”, zegt Van Ranst. “Noodmaatregelen horen uitzonderlijk te zijn. De eerste en tweede golf waren uitzonderlijk. We wachten waakzaam.”