EU-president Charles Michel over hoge energieprijzen: ‘Dit is niet uit te leggen’

“De geloofwaardigheid van de Europese Unie staat op het spel”, zegt EU-president Charles Michel bij de start van het nieuwe Europese politieke seizoen. En dus moet de EU nú de exploderende energieprijzen beteugelen. Langer dralen is onacceptabel, aldus Michel.

Het vuur waarmee hij prijsmaatregelen voor de energiemarkt bepleit, doet bijna vergeten dat Michel een liberaal is. “Hoe kunnen we de mensen in Europa uitleggen dat zij de volle mep moeten betalen voor gas en elektriciteit en energiebedrijven superwinsten maken?”, vraagt Michel in een interview met zeven Europese kranten. “Dat is niet uit te leggen”, antwoordt hij zelf. “We moeten nu handelen. We hebben niet langer de luxe om weer weken, maanden te wachten.”

Michel is kritisch over de Europese Commissie. Sinds dit voorjaar hebben de Europese regeringsleiders unaniem tot drie keer toe de Commissie gevraagd met concrete, uitgewerkte voorstellen te komen die de prijsstijging van energie de kop indrukken. “Een ideologisch debat over mogelijke instrumenten helpt niet, we hebben precieze voorstellen nodig om de burger te helpen.” Michel wacht er nog steeds op. De aankondiging eerder deze week van Commissievoorzitter Ursula von der Leyen over een ‘noodmaatregel’ maakt geen indruk op hem.

“Twee jaar geleden toen de coronapandemie uitbrak, waren we in staat snel en gezamenlijk op te treden: met de inkoop van vaccins, met het herstelfonds, met het openhouden van de grenzen voor vrachtverkeer. Dat was uitermate nuttig en noodzakelijk. Die urgentie is nu opnieuw vereist: de energieprijzen zijn een heel groot probleem voor burgers en bedrijven.”

Is de Commissie te laat met voorstellen?

“Voor de prijscrisis wel. De Commissie speelde een belangrijke rol bij het op peil brengen van de gasvoorraden voor deze winter. Een goede zaak. De Commissie deed ook goede voorstellen om 15 procent minder gas te verbruiken. Ik denk dat we voor het elektriciteitsverbruik iets soortgelijks moeten doen. Maar op de prijsmaatregelen wachten we nog steeds. Wat moet er gebeuren? Ten eerste zijn er prijsplafonds nodig. Dat debat is niet nieuw, maar de Commissie komt niet met voorstellen.

“Hetzelfde verhaal over de elektriciteitsmarkt. In normale omstandigheden begrijpen we allemaal dat gas de prijs van elektriciteit bepaalt. Maar dit zijn geen normale tijden! De leiders vragen om voorstellen. We kunnen het debat niet langer ontlopen. Dat wil niet zeggen dat een besluit eenvoudig is, zeker nu de economische groei afneemt. Maar ik ben ervan overtuigd dat we eruit komen. Wir schaffen das. Volgende week is er een extra vergadering van energieministers, begin oktober een extra EU-top. We hebben geen dag meer te verliezen.”

Spanje, Italië, Griekenland en België vragen sinds maart om prijsplafonds, Nederland, Duitsland en Oostenrijk lagen dwars. Wat had de Commissie kunnen voorstellen bij zo’n verdeeldheid?

“De leiders waren het niet eens over de oplossing, maar wel over het verzoek aan de Commissie om uitgewerkte plannen op tafel te leggen. Pas dan kan er een besluit komen. Niet 1-2-3 en klaar is Kees, het zal moeilijk zijn. Maar ik wil niet tijdens de EU-top in oktober nog eens het debat uit maart, mei en juni overdoen. Dat kunnen we ons niet veroorloven.”

Een andere netelige kwestie: Italië. Het land stevent af op een nieuwe instabiele en weinig Europees gezinde regering, wars van hervormingen; de staatsschuld is torenhoog; recessie dreigt. Krijgen we een nieuwe eurocrisis?

“Alle ingrediënten voor een bittere cocktail in Europa zijn aanwezig: hoge prijzen, inflatie, haperende aanvoerlijnen, energietekorten. De situatie is extreem moeilijk en zwaar. Maar ik ga niet vooruitlopen op wat er in één specifieke lidstaat kan gebeuren. We kennen de sterke en zwakke kanten van de eurozone. We kennen de les van de coronapandemie: gezamenlijk optrekken loont. We hebben een noodfonds. Ik kan u verzekeren dat de EU voorbereid is op een eventuele crisis. Ook hier geldt: wir schaffen das.”

Vreest u dat een recessie de steun voor Oekraïne en de sancties tegen Rusland uitholt bij de burgers?

“Dat risico bestaat zeker. Daarom is het zo belangrijk dat politici uitleggen waarom Rusland hard moet worden aangepakt. Omdat het Oekraïne is binnengevallen, met grof geweld de grenzen probeert te veranderen – een schaamteloze schending van internationale verdragen, een aanval op onze democratische waarden. Tegelijk mogen we onze burgers en bedrijven – voor wie de extreme energieprijzen als gevolg van de oorlog catastrofaal zijn – niet vergeten. Volgens de Brusselse denktank Bruegel hebben de EU-landen al 280 miljard euro ingezet om de kosten van de energiecrisis te compenseren.”

Geeft u dit antwoord nog steeds als de Hongaarse premier Orbán deze winter lacht met zijn gasleveringen uit Moskou terwijl de rest van Europa in de kou zit?

“Zeker! We kunnen simpelweg niet tolereren dat een land als Rusland besluit, zoals op de eerste dag van de oorlog, 1600 raketten af te vuren op Oekraïne, een soevereine staat. Als we dat laten passeren, is geen enkel land nog veilig voor dergelijke beestachtigheid. En ja, Hongarije maakt gasafspraken met Moskou, maar andere lidstaten zijn ook druk in de weer met bilaterale gascontracten in de wereld. De gezamenlijke inkoop van energie door de lidstaten komt nog niet van de grond.”

De VS leveren meer wapens aan Oekraïne dan de EU. Is dat niet beschamend?

“Direct na de Russische inval van Oekraïne heeft de EU – voor het eerst in haar geschiedenis – miljarden euro’s vrijgemaakt uit het EU-budget voor wapenleveringen aan Kiev. Daarnaast leveren de lidstaten zelf wapens en andere steun aan Oekraïne, niet altijd openbaar. Dat zou je allemaal bij elkaar moeten optellen om een goede vergelijking te maken met de militaire steun van de VS. Verder zijn de EU-landen het nagenoeg eens over nieuwe financiële hulp voor Oekraïne van 9 miljard euro.”

Begin oktober ontmoeten de EU-leiders in Praag alle buren en kandidaatlidstaten voor de start van een nieuw Europees samenwerkingsverband. Moet het Verenigd Koninkrijk worden uitgenodigd?

“Geen twijfel daarover, naar mijn mening. Zelfs al hebben we meningsverschillen over het Noord-Ierse protocol, de EU en het Verenigd Koninkrijk zijn vrienden en dat blijven we, ook in de G7, de G20 etc.”

En Turkije?

“Het is geen geheim dat die vraag gevoelig ligt. Maar ik weet zeker dat we dat kunnen oplossen.”

Maar wordt Ankara uitgenodigd? Turkije is een kandidaat-lidstaat.

“Persoonlijk vind ik dat we Turkije moeten uitnodigen. Maar ik zoek wel de steun van alle EU-leiders.”