Johannes-Paulus I, de "lachende paus", is zalig verklaard, ook al stierf hij al na 33 dagen pausschap (meteen voer voor complottheorieën) 

Johannes-Paulus I -of Albino Luciani zoals de man echt heette- behoort dus tot de zaligen van de Kerk, wat een stap lijkt te zijn naar de hoogste status, die van heilige. Hij past in het rijtje van "moderne pausen", vanaf de 20e eeuw zeg maar, die zalig zijn verklaard: Johannes XXIII, Paulus VI en Johannes-Paulus II zijn ooit zalig verklaard, zijn intussen al heilig verklaard, het lijkt een kwestie van tijd te zijn.

Ook al omdat Johannes-Paulus zich entte op zijn voorgangers, Johannes XXIII (dé man van het Tweede Vaticaans Concilie) én Paulus VI. Meer zelfs, de naam Johannes-Paulus, is een samentrekking van hun beider pausennamen, zodoende was het ook de eerste keer dat een dergelijke pausennaam voorkwam. En het inspireerde de latere opvolger, Karol Woytila, zelfs tot zijn pausennaam.

Johannes Paulus I (ondanks het feit dat de naam nog nooit eerder dienst had gedaan als pausennaam, plaatste Luciani er een Romeinse I achter) was maar 33 dagen in functie. Een niet onbelangrijk getal die 33, denk maar aan de leeftijd van Jezus Christus, die in de liturgische kledij inspireerde tot de soutane, het priesterskleed, dat normaal gezien 33 knopen telt. Maar een bijzonder kort pontificaat dus, snel afgebroken door de vroege dood van de paus. Met alle gevolgen vandien. Maar opvallend is dat over deze paus blijvend positief wordt gesproken in en rond Rome, hij heeft een positieve indruk nagelaten, op zeer korte tijd. Al zeker bij Franciscus, die een katholieke leider van hetzelfde slag lijkt te zijn.  

Albino Luciani werd in 1912 geboren in een arbeidersgezin in de regio rond Venetië, zijn vader was metser. De jongen volgde op 10-jarige leeftijd een retraite bij een kapucijn en wist toen al dat hij priester wou worden. Zijn moeder keurde dat goed, zijn vader liet dat naar verluidt alleen maar toe omdat hij beloofd had om als geestelijke de arbeidersklasse te verdedigen. Luciani zou die belofte niet verbreken, bleek later. Luciani werd priester op zijn 23e en maakte snel carrière, doctoreerde, studeerde aan de pauselijke universiteit in Rome, en werd professor. 

"Het evangelie uitleggen en beleven op een eenvoudige wijze, zodat alle mensen dat kunnen begrijpen", was zijn motto, ook toen hij tot bisschop (1958), patriarch van Venetië (1969) en kardinaal (1973) werd verheven. Als bisschop maakte hij het Tweede Vaticaans Concilie (1962-1965) mee, wat een diepe indruk op hem maakte, en hij trok dan ook mee aan de kar van de soms wel ingrijpende hervormingen die volgden.

Ook hier bracht Luciani zijn sociaal-progressieve boodschap, geheel in de trend van de jaren 60. Zo stelde hij een morele verplichting voor aan de industrielanden om een deel van hun welvaart te delen met de derde wereld, "niet als een geschenk, maar als een plicht", een boetedoening als het ware voor de "sociale zonde van overconsumptie" in de ontwikkelde wereld. Zelf verkocht hij een juweel dat hij had gekregen van paus Johannes XXIII om het geld aan de armen te geven en hij riep collega's op om dat voorbeeld te volgen. Zie Franciscus dus, nogmaals, die armoede en de rol van de priester daarin als heel belangrijk ziet.

Op ethisch vlak was bisschop en kardinaal Luciani dan weer vrij conservatief. Het katholieke geloof was volgens hem het enige juiste, al had hij respect voor andere religies. Maar de "sociale kerk" was een alternatief voor links bij de arbeiders, geen aanvulling. 

Echtscheiding of abortus vond hij een gruwel, helemaal in de lijn van de denkpatronen van de Kerk toen (en voor een deel nog altijd). Luciani ageerde ook tegen katholieke groepen die bereid waren om samen te werken met communisten in de periode dat die laatsten nog sterk stonden in Italië. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was hij wel eerder een sympathisant van het verzet dan van het fascisme, dat Benito Mussolini in Italië had geïnstalleerd. 

Op het conclaaf dat in augustus 1978 een opvolger moest kiezen voor de overleden paus Paulus VI, werd Luciani niet meteen getipt als "papabile" of kanshebber. Wel integendeel zelfs, andere (Italiaanse) kardinalen lagen op de loer en waren zelfs ronduit favoriet om de nieuwe paus te worden. Tot zijn eigen verrassing werd hij door de collega-kardinalen verkozen, en dat zelfs in één ronde. Past in de boutade "wie als paus het conclaaf binnengaat, komt er als kardinaal buiten", het vel en de beer, maar dan in Rome, zo je wil.

Een vreemde gang van zaken want op zijn leeftijd (65) was een lang pontificaat mogelijk voor Johannes-Paulus I. Dus dan was de keuze voor een zogenoemde tussenpaus wel heel vreemd. Maar Gods wegen én die van het conclaaf zijn ondoorgrondelijk. Luciani zou van plan zijn geweest om de paustitel te weigeren, maar aanvaardde uiteindelijk toch. 

Hij werd alleszins met enthousiasme begroet toen hij werd voorgesteld op het Sint-Pietersplein. Luciani was in Italië al langer bekend als een sociaal bewogen, minzaam en vrolijke man, die de gebruikelijke stijfheid in de kerk en dan zeker in Italië met plezier doorbrak. Een al dan niet geslaagde mop had zijn plaats, het leverde hem de bijnaam "de lachende paus" of "de glimlach van God" op.

Onder dat vrolijke uiterlijk, ging echter ook een man met een visie schuil. Zo weigerde hij een pauselijke "kroning" met de daarbij horende gouden tiara. Het mocht wel wat eenvoudiger allemaal, het is de definitieve exit gebleken van de tiara. Johannes-Paulus I deed ook afstand van de "pluralis majestatis", het letterlijke meervoud van verhevenheid. Hij sprak niet meer in de "wij"-vorm, maar in de "ik-vorm". En dat is ook nooit meer veranderd. 

Door zijn korte pontificaat zullen we nooit echt weten hoe Johannes-Paulus I de kerk wou besturen, maar zeker is dat sociale gerechtigheid, dialoog en de wereldvrede voor hem hoog op de agenda stonden. Franciscus? Ten zoveelsten male. Maar een ethische hervormer, een man die de modernisering en de secularisering van de maatschappij zou voelen, begrijpen en aanpakken, dat wellicht nooit. 

In de ochtend van 29 september 1978 was het een donderslag bij heldere hemel: de paus was dood. Eén van de nonnen die de paus verzorgden, ontdekte 's ochtends het dode lichaam van Johannes-Paulus I. Hij lag in zijn bed, omgeven door boeken en papieren, en met een leesbril op. Feit is dat de paus al langer sukkelde met zijn gezondheid, van kindsbeen af had hij vaak veel pijn en zag hij meer dokters dan hem lief was. Dus een vroege dood, een hartstilstand, was niet eens onlogisch.

Maar meteen staken complottheorieën, veronderstellingen en theorieën de kop op. Zo gaat dat dan, en die krijgen vaak meer weerklank dan de waarheid. 

Volgens sommigen moest de paus worden vermoord omdat hij van plan zou zijn geweest om een groot corruptieschandaal binnen de kerk aan de kaak te stellen. Dat kwam er enkele jaren later ook met de val van de Banco Ambrosiano en de - al dan niet - zelfmoord van de beruchte financier van het Vaticaan, Roberto Calvi. 

Die werd dan weer in verband gebracht met een omstreden vrijmetselaarsloge en uiteraard kan in Italië de maffia niet ontbreken in een goed misdaadverhaal. Weetje: in "The Godfather", het maffia-epos van Francis Ford Coppola, komt Johannes-Paulus I voor in de derde en laatste film. En zijn dood wordt gelinkt aan de maffia.

Nog anderen meenden dan weer dat de Amerikaanse geheime dienst CIA achter de "moord" op Johannes-Paulus I zat om politieke redenen.

Toch is het weinig waarschijnlijk dat een paus op zo'n korte tijd zodanig kon provoceren dat iemand een aanslag zou overwegen of zelfs maar zou kunnen plannen. Zeker omdat hij een vredevol, sympathiek, lachend imago had. De officiele bulletins van het Vaticaan waren duidelijk: "overleden aan hartfalen". 

Maar vreemd is dat er eigenlijk nooit een autopsie is gebeurd, er is ook geen enkele relikwie bewaard van Johannes-Paulus I, wat ook vreemd is. Vaak worden er stukjes kledij, huid en zelfs beenderen van pausen apart bewaard. Dit is nu niet het geval, wat ook voer is voor speculaties.

Johannes-Paulus I rust sinds zijn dood in de grafkelder onder de Sint-Pietersbasiliek, waar meerdere pausen liggen. De graven van de heilig verklaarde Johannes XXIII en Johannes-Paulus II zijn verplaatst naar zijkapellen in de basiliek, bovengronds. Misschien valt het Johannes-Paulus I ook nog te beurt.