Na de grootste dinosaurus van Europa, is nu de oudste dino van Afrika ontdekt

Mbiresaurus raathi is genoemd naar Mbire, het district in het noordwesten van Zimbabwe waar het fossiel gevonden is. Het is ook de naam van een historische Shona-dynastie die over het gebied geheerst heeft. De naam raathi werd gegeven ter ere van Michael Raath, een Zuid-Afrikaanse paleontoloog die er als eerste op gewezen heeft dat er in het gebied fossielen gevonden konden worden.  

Mbiresaurus behoorde tot de Sauropodomorpha, de groep waaruit later de gigantische, viervoetige langnekdinosaurussen zouden voortkomen, maar zelf was hij niet erg groot. Geschat wordt dat hij zo'n 1,8 meter lang was, lange staart inbegrepen, zo'n meter hoog en tussen 10 en 30 kilogram woog. Hij liep op twee poten en had een tamelijk kleine kop, wat ook het geval was bij nauw verwante dinosaurussen. 

Mbiresaurus had kleine, gekartelde, driehoekige tanden wat erop wijst dat hij een planteneter was of mogelijk een alleseter, die naast planten ook kleine dieren en insecten at.  

Het skelet werd opgegraven tijdens opgravingscampagnes in 2017 en 2019 door een internationaal team bestaande uit onderzoekers uit de VS, Zimbabwe en Brazilië. Het onderzoek stond onder leiding van de Amerikaanse Virginia Tech-universiteit en het was een doctoraatsstudent van die instelling, Cristopher Griffin, die in 2017 het eerste been vond. 

"Toen ik het dijbeen van Mbiresaurus vond, herkende ik het meteen als een been dat aan een dinosaurus toebehoorde en ik wist dat ik de oudste dinosaurus die ooit gevonden is in Afrika in mijn hand had. Toen ik bleef graven en het linker heupbeen vlak naast het linker dijbeen vond, moest ik even stoppen en diep adem halen - ik wist dat er waarschijnlijk een groot deel van het skelet lag, nog met elkaar verbonden zoals gedurende het leven", zei Griffin die nu aan de Yale University werkt en de eerste auteur is van de studie over de vondst. 

"We hadden nooit verwacht zo'n volledig en goed bewaard skelet te vinden", zei Griffin. Ondanks het feit dat het om zo'n oude dinosaurus gaat, ontbreken er enkel een paar stukken van de hand en de schedel. 

"Dit zijn de oudste onmiskenbare dinosaurussen van Afrika, en hun ouderdom komt ruwweg overeen met die van de oudste dinosaurussen die waar dan ook ter wereld gevonden zijn. De oudste bekende dinosaurussen - van zo'n 230 miljoen jaar geleden, uit het Carnien-tijdperk in het Laat-Trias - zijn extreem zeldzaam en zijn enkel gevonden op een paar plaatsen ter wereld, voornamelijk in het noorden van Argentinië, het zuiden van Brazilië en in India", aldus Griffin.  

"Vroege dinosaurussen zoals Mbiresaurus raathi tonen aan dat de vroege evolutie van de dinosaurussen nog steeds met elke nieuwe vondst geschreven wordt en dat de opkomst van de dinosaurussen veel gecompliceerder was dan eerder voorspeld was.", zei Sterling Nesbitt, mede-auteur van de studie en een professor aardwetenschappen aan Virginia Tech.  

Het is geen toeval dat het team in Zimbabwe naar fossielen is gaan zoeken. 

Afrika maakte eens, net als de rest van de wereld, deel uit van het supercontinent Pangea. Gedacht wordt dat het klimaat in Pangea verdeeld was in erg natte en droge latitudinale gordels, gordels die de breedtegraden volgden. De meer gematigde gordels bevonden zich in de hogere breedtegraden en erg droge woestijnen strekten zich uit over de lagere gebieden van Pangea. 

"Omdat de dinosaurussen zich aanvankelijk verspreid hebben in dit klimaatpatroon, zou de vroege verspreiding van dinosaurussen dus beheerst moeten geweest zijn door de breedtegraden", zei Griffin. "De oudste dinosaurussen zijn bekend van ruwweg dezelfde oude breedtegraden in wat toen de zuidelijke gematigde klimaatgordel was, zo'n 50 graden zuiderbreedte."

Daarom kozen Griffin en andere onderzoekers van de Paleobiology and Geobiology Research Group van Virginia Tech doelbewust het noorden van Zimbabwe uit voor hun onderzoek, aangezien dat gebied in dezelfde klimaatgordel viel en gedurende de Late Triasperiode de geografische brug tussen het zuiden van Brazilië en India vormde. Als de dinosaurussen zich aanvankelijk verspreid hebben langs de breedtegraden, dan zouden er in het gebied gelijkaardige fossielen moeten gevonden worden als in Zuid-Amerika en India, ook van oude dinosaurussen. 

En dat bleek dus ook het geval te zijn met Mbiresaurus raathi. "De ontdekking van Mbiresaurus raathi vult een kritiek geografisch hiaat in het fossielenbestand van de oudste dinosaurussen en toont de kracht aan van door hypotheses aangedreven veldwerk om voorspellingen over het verre verleden te testen", zei Chris Griffin. 

"Chris heeft uitstekend werk verricht door een plaats uit te zoeken waar hij zijn ideeën zou kunnen testen over de vroege evolutie van de dinosaurussen, er naar toe te gaan, ongelooflijke fossielen te vinden en dat allemaal samen te brengen in een fantastische samenwerking die hij in gang heeft gezet"; zei Nesbitt. 

"Mbiresaurus lijkt geweldig goed op bepaalde dinosaurussen van dezelfde ouderdom die gevonden zijn in Brazilie en Argentinië, wat het feit versterkt dat Zuid-Amerika en Afrika deel uitmaakten van een aangesloten continentale massa", zei mede-auteur Max Langer van de Universidade de São Paulo.    

De vondst van een van de oudste dinosaurussen ooit gevonden - en dan nog voor het grootste deel intact - is uiteraard groot nieuws voor het Natural History Museum of Zimbabwe in de stad Bulawayo. 

"De ontdekking van deze dinosaurus is een opwindende en speciale vondst, zowel voor Zimbabwe als voor het hele paleontologische veld", zei mede-auteur Michel Zondo, een curator van het museum. "Het feit dat het Mbiresaurus-skelet bijna volledig is, maakt het een perfect referentiemateriaal voor verdere ontdekkingen."

"Dit is zo'n opwindende en belangrijke vondst voor Zimbabwe en we hebben het wetenschappelijk werk zich zien voltrekken met grote trots", zei Moira Fitzpatrick, de directeur van het museum. "Het was een plezier met doctor Griffin te werken en we hopen dat de samenwerking nog lang in de toekomst zal voortduren." 

Een groot deel van het Mbiresaurus-specimen wordt voorlopig in Virginia Tech schoongemaakt en bestudeerd. Het hele skelet en ook de andere fossielen die op de site gevonden zijn, zullen permanent bewaard worden in het museum in Zimbabwe. 

Naast het skelet van de Mbiresaurus zijn er immers nog andere fossielen uit het Carnien-tijdperk op de site gevonden. Het gaat onder meer om een Herrerasauride dinosaurus - een oude vleesetende dinosaurus -, vroege verwanten van de zoogdieren zoals cynodonten, gepantserde verwanten van de krokodillen zoals Aetosaurus en rhynchosauriërs, volgens de beschrijving van Griffin "bizarre, archaïsche reptielen". In sites uit dezelfde periode in India en Zuid-Amerika worden die ook vaak gevonden.

De studie van het team over Mbiresaurus en de vroege verspreiding van de dinosaurussen is gepubliceerd in Nature. Dit artikel is gebaseerd op een persmededeling van Virginia Tech.