Van brexit over ‘wokery’ tot klimaat: dit is de agenda van de nieuwe Britse premier Liz Truss

Kosten levensonderhoud

De grootste uitdaging voor Liz Truss is de aanstaande ‘gruwelwinter’, waarin Britse huishoudens te maken gaan krijgen met hoge energierekeningen. Consumentenkoning Martin Lewis heeft de nieuwe Britse premier opgeroepen een steunpakket samen te stellen ter grootte van de hulp tijdens de pandemie. Hoewel Truss noodhulp niet heeft uitgesloten, gaat haar voorkeur uit naar macro-economische maatregelen, zoals een belastingverlichting van omgerekend 35 miljard euro, aangevuld met een btw-verlaging van 5 procent. Het gaat hierbij om geleend geld, want bezuinigen wil ze niet. Haar critici spreken over ‘voodoo-economie’. Om meer greep op de economie te krijgen wil ze macht weghalen bij de centrale bank, wat een terugkeer betekent naar de tijden van Margaret Thatcher.

Brexitbeleid

Met dit dossier is Truss beter vertrouwd. Als minister van Internationale Handel heeft ze tientallen handelsakkoorden gesloten. Ze hoopt op een akkoord met de VS en heeft gezegd dat de Britten genoeg te bieden hebben, aangezien de Amerikanen de realityserie Love Island en kostuumdrama Downton Abbey “verslinden”. Ondertussen ligt ze op ramkoers met de Europese Unie. De wet die het Noord-Ierse protocol uit het brexitakkoord moet neutraliseren, is haar geesteskind. Net als haar voorganger is ze geen vertegenwoordiger van de traditionele Britse diplomatie. Ze hekelde het “obstinate” Brussel en op de vraag of Frans president Emmanuel Macron een vriend of een vijand is, zei ze dat dat nog moet blijken. In eigen land wil ze voor elkaar krijgen dat ambtenaren niet langer brexitwetgeving laten aanslepen.

Schotse onafhankelijkheid

Een nieuw referendum over Schotse onafhankelijkheid? Dat kunnen de Schotse nationalisten, als het aan Truss ligt, wel vergeten. Net als Johnson piekert ze er niet over om de unie te riskeren. Volgens haar spelen de nationalisten in Schotland, maar ook die in Wales en Noord-Ierland, politieke spelletjes terwijl ze hun energie beter zouden steken in het goed besturen van hun semionafhankelijke naties. Om de relatie tussen de Britse buren nog wat meer op scherp te zetten, heeft ze de Schotse eerste minister Nicola Sturgeon een “aandachtstrekker” genoemd. Anders dan Johnson heeft Truss een persoonlijke band met Schotland. Ze bracht een deel van haar kinderjaren door in Paisley, een voorstad van Glasgow. Om die reden heeft Truss zichzelf omschreven als een “kind van de unie”.

Klimaat

Op papier is Truss het eens met plannen van haar voorgangers om het land in 2050 klimaatneutraal te laten zijn, maar dat moet huishoudens en bedrijven wat haar betreft niet te veel kosten. Daarom wil ze bijvoorbeeld tijdelijk af van de milieuheffingen. Met oog op de energiezekerheid wil ze ruimhartiger zijn bij het verlenen van licenties voor het boren naar olie en gas in de Noordzee. Tevens staat ze positief tegenover het idee om aan fracking te gaan doen, met als belangrijk voorbehoud dat de plaatselijke bevolking ermee instemt. Ze steunt de bouw van nieuwe kerncentrales en wil niet dat het hele land vol komt te staan met windmolenparken. Nauwelijks milieuvriendelijk is haar suggestie om de maximumsnelheid op de autowegen, naar Duits model, af te schaffen.

‘Wokery’

In een van de laatste verkiezingsdebatten beweerde Truss dat transgender vrouwen geen vrouwen zijn, wat ook de mening bleek te zijn van haar rivaal Rishi Sunak. Ze is dan ook tegen gender-zelfidentificatie, de vrijheid van mensen om, zonder medische procedure, hun sekse te kiezen. Eerder dit jaar had Truss, die ook Gelijkheidszaken in haar portefeuille had, opgeroepen om op te houden met het “belachelijke debat” over persoonlijke voornaamwoorden, doelend op de trend van mensen om zichzelf bijvoorbeeld als ‘she/her’ of ‘he/him’ aan te duiden. Daarnaast is het wat haar betreft ook tijd om op te houden met het voortdurend bekritiseren van de Britse geschiedenis. In plaats van schaamte moet trots de overhand hebben, vindt ze.

Immigratie

Op immigratiegebied heeft Truss weinig nieuws te melden. Ook onder haar leiding lopen kansloze asielzoekers de kans in Rwanda te belanden. Sterker, ze wil dit omstreden asielplan uitbreiden naar andere landen. Daarnaast wil Truss het aantal grenswachten uitbreiden, maar ook zij weet niet hoe de bootmigratie over het Kanaal kan worden verminderd. Ze houdt de Fransen medeverantwoordelijk. Net als Johnson is ze een voorstander van een Britse Bill of Rights die ertoe moet leiden dat de Europese mensenrechtenwetgeving het migratiebeleid niet hindert. Wel is ze tot soepelheid bereid waar het gaat om arbeidsmigratie. Om het tekort aan werknemers in de landbouw te verhelpen wil ze het inhuren van fruitplukkers en andere seizoensarbeiders makkelijker maken.

Defensie

Toen Johnson zijn vertrek aankondigde, vreesde Volodymyr Zelensky het verlies van zijn beste bondgenoot, maar met Truss hoeft de Oekraïense president zich geen zorgen te maken. Wanneer ze 10 Downing Street betreedt, zal ze eerst Kiev bellen. Van een compromis met Vladimir Poetin kan wat haar betreft geen sprake zijn. Rusland moet uit Oekraïne worden verdreven. Waar Johnson van plan was de defensie-uitgaven te verhogen tot 2,5 procent van het bruto binnenlands product, wil Truss, die als kind meeliep bij demonstraties tegen nucleaire bewapening, dat naar 3 procent brengen. Dat is een procent meer dan de NAVO van lidstaten verlangt. Plannen om het Britse leger te laten krimpen naar 72.500 soldaten gaan van tafel.

Emancipatie

Nu de Britten hun derde vrouwelijke premier krijgen, duikt vanzelf de vraag op wat dat betekent voor de positie van de vrouw. Thatcher zag zichzelf eerder als feminien dan als feminist en kreeg het verwijt vrouwen niet doelbewust te helpen. Truss heeft zichzelf een “Destiny’s Child-feminist” genoemd, een verwijzing naar het nummer ‘Independent Woman’ van de Amerikaanse popband. Volgens haar worden vrouwen in progressieve kringen te veel als slachtoffer gezien. Tijdens de leiderschapscampagne heeft ze voorgesteld om misogynie beter te bestrijden. Om huiselijk geweld aan te pakken wil ze een openbaar, nationaal register met namen van mannen die hun vrouw hebben mishandeld. Daarnaast moeten mannen die vrouwen op straat herhaaldelijk nafluiten worden vervolgd.