‘Onhoudbare situatie’ in kerncentrale Zaporizja, waarschuwt Internationaal Atoomagentschap

Dit weekeinde bracht een delegatie van de IAEA een bezoek aan de kerncentrale. In een eerste rapportage aan de VN Veiligheidsraad uiten de onderzoekers dinsdag hun grote zorgen over de ‘onhoudbare situatie’ ter plaatse. De gevechten rondom de kerncentrale moeten volgens hen zo snel mogelijk stoppen om de faciliteiten te kunnen repareren en verdere schade te voorkomen.

De kerncentrale is in Russische handen, maar Oekraïense werknemers zitten er nog steeds aan de knoppen. Het agentschap waarschuwt dat er geen veilige werksfeer is en dat ingenieurs ‘onder continue hoge stress en druk staan’. Daardoor neemt de kans op menselijk falen toe, en dus ook die op een kernramp.

Rusland gebruikt centrale als militaire basis

Zowel Oekraïne als Rusland moet akkoord gaan met de demilitarisering van het gebied rond de kerncentrale. Op dit moment is het Russische leger alom aanwezig op het terrein van de kerncentrale, meldt de IAEA. In de ruimtes van de turbines zijn soldaten, militaire voertuigen en uitrustingen opgesteld. Ook zijn er militaire wagens geparkeerd onder het viaduct dat de kernreactoren met elkaar verbindt.

Op eerdere oproepen van de VN tot demilitarisering ging Moskou niet in. Kort na de start van de invasie bezetten Russische troepen de kerncentrale, de grootste van Europa. Sindsdien vinden er in de directe omgeving steeds vaker beschietingen plaats, waarvan Oekraïne en Rusland elkaar de schuld geven. Ook is de kerncentrale enkele malen afgesloten geweest van het energienet.

Experts zeggen dat de reactoren in Zaporizja ontworpen zijn om natuurrampen en vliegtuigcrashes aan te kunnen, maar vrezen dat onvoorspelbare gevechten de cruciale koelsystemen kunnen beschadigen.

Beschietingen van centrale gaan gewoon door

De inspecteurs van de IAEA onderzochten de schade aan de faciliteiten, gebouwen en wegen op het terrein. In het rapport staat onder meer dat panden zijn geraakt waar nieuwe splijtstof ligt opgeslagen en waar kernafval wordt bewaard. Tijdens het bezoek maakte de delegatie zelf mee hoe de kerncentrale onder vuur werd genomen. In het rapport staat niet welke partij hiervoor verantwoordelijk was. Ook dinsdag gingen de beschietingen rondom de kerncentrale gewoon door. De IAEA wil meteen ‘met alle betrokken partijen’ om tafel gaan zitten om de beschermingszone in te stellen.

Rusland verzette zich lange tijd tegen het bezoek van het Internationaal Atoomagentschap, maar ging na tussenkomst van de Franse president Macron toch akkoord. De waarnemingsmissie ging op 1 september van start met een delegatie van veertien experts, waarvan er nu twee permanent bij de centrale verblijven.

Oekraïne heeft aanwezigheid van de atoomwaakhond met open armen ontvangen. Tot op de dag van vandaag wordt het land achtervolgd door de enorme nucleaire ramp die in 1986 bij Tsjernobyl plaatsvond. De Oekraïense vice-premier, Iryna Veresjtsjoek, riep dinsdag op om evacuatieroutes in te stellen voor de vele mensen die in de omgeving van Zaporizja wonen en daar weg willen.