‘We willen geen economisch kerkhof in Europa’: België blijft vechten voor plafond op gasprijzen

Alles en iedereen is het erover eens: deze energiecrisis moet aangepakt worden door Europa. De lidstaten kunnen in het beste geval hun staatskas aanspreken om de pijn wat te verzachten.

De voorstellen die de Europese Commissie woensdag heeft doorgespeeld aan de lidstaten om gezinnen en bedrijven te beschermen tegen de losgeslagen energieprijzen volstaan niet voor België. De federale regering blijft vasthouden aan het idee om een ‘cap’ te plaatsen op alle gasprijzen. De grondoorzaak van de hoge energieprijzen zijn de gasprijzen, is al veel langer haar oordeel.

Het eerste Belgische voorstel om een Europees prijsplafond voor gas in te voeren dateert van begin maart. De Commissie gaat niet verder dan een invoertaks op Russisch gas.

Minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) wil blijven vechten voor een echt prijsplafond. Zij schuift vrijdag voor ons land aan op de top van de Europese ministers van Energie in Brussel. “We leven in uitzonderlijke tijden met een irrationele markt”, zei Van der Straeten donderdagmiddag op een persbriefing.

En nog: “We zitten in een perfecte energiestorm, met buitensporige energiefacturen, en dat maakt gezinnen en bedrijven natuurlijk bezorgd. Het is duidelijk dat we nu een sterke interventie nodig hebben. Voor de winter. Dat moeten we ook samen kristalhelder overmaken aan de Europese Commissie. Het is aan de politiek vandaag. We willen geen economisch kerkhof in Europa.”

De Commissie vreest dat een plafond voor de gasprijzen de bevoorrading in gevaar zal brengen. Dat Europa zal overboden worden door Aziatische landen, waar de honger naar vloeibaar gas – lng – ook groot is. “We kunnen dit oplossen met een flexibel prijsplafond, afgestemd op de prijzen buiten Europa”, oordeelt Van der Straeten. Momenteel hangen de gasprijzen in Azië rond 150 euro en in Europa rond 200 euro per megawattuur.

Voor België is een Europees prijsplafond een ‘conditio sine qua non’. Onder meer Frankrijk, Spanje, Luxemburg en een reeks Centraal-Europese lidstaten zouden het Belgische voorstel zien zitten. Vooral Duitsland ligt dwars. Dat land staat al langer op de rem. Ook Nederland, het thuisland van de toonaangevende gasbeurs TTF, is tegen.

Een oplossing zou een noodcontract kunnen zijn met een lng-leverancier. Dat zou dan in werking treden als tankers met vloeibaar gas Europa massaal links laten liggen voor Azië. Zo’n noodcontract zou een flinke duit kosten, maar het kan de zenuwen in Berlijn misschien kalmeren, denkt Van der Straeten. “Ja, dit is technisch moeilijk, maar ik vind dat het nu aan technici is om te doen wat politici vragen. We zitten in een crisis.”

Europese Commissie

De Europese Commissie heeft zelf vijf maatregelen voorgesteld om de energiecrisis te bestrijden. Er moet een maximumprijs komen voor al het gas dat Europa nog binnenkomt via Russische pijpleidingen. Hoe hoog die prijs dan moet zijn, is onduidelijk, maar wellicht doet het er ook weinig toe: Russisch president Vladimir Poetin heeft al laten weten dat hij de gaskraan volledig zal dichtdraaien indien Europa invoertaksen invoert.

De Europese Commissie wil ook besparen op elektriciteit, 5 tot 10 procent op de piekmomenten. Het is op die momenten dat de prijzen door het dak dreigen te gaan. Concreet gaat het om 17 tot 20 uur, als mensen thuiskomen van hun werk, beginnen te koken, de elektrische auto in het stopcontact steken en de tv aanzetten.

Deze vraagpiek kan naar beneden door bedrijven te betalen om op een moeilijk moment hun productie stil te leggen, een systeem dat we intussen al langer kennen in België. Of door gezinnen te vragen hun verbruik te beperken. De federale regering heeft al in de lente een campagne uitgewerkt.

Om de winsten van energiebedrijven af te romen, stelt Europa voor stroomproducenten ook per technologie een gereguleerde prijs op te leggen. Alles wat ze boven die prijs verdienen, is voor de overheid. Het geld dat zo opgehaald wordt, moet dienen om de energierekeningen van gezinnen en bedrijven te verlagen.

Heel wat energiebedrijven worden slapend rijk omdat de stroomprijzen worden aangejaagd door de gasprijzen. Maar specialisten waarschuwen dat het niet eenvoudig is om per technologie een correct plafond te bepalen.

België voelt iets voor dit voorstel - al blijft het een noodoplossing. Ons land zou tegen het einde van het jaar willen doorstomen naar een fundamentele hervorming waarbij de impact van de hoge gasprijzen op de rest van de elektriciteitsmarkt wordt verlaagd.

Voor gas- en oliereuzen – bedrijven zoals Shell, BP en TotalEnergies – denkt Europa aan een ‘solidariteitsbijdrage’. Als is het ook daar maar de vraag hoe men die wil uitwerken. Shell heeft zijn thuisbasis in het Verenigd Koninkrijk en is geen deel (meer) van de EU. Onder druk van de Franse regering geeft TotalEnergies in zijn thuisland al een stuk van zijn winsten af.

Niet iedereen beleeft gouden tijden. Energiebedrijven die zich richten op het leveren van gas en stroom hebben het zwaar. Ze moeten hun waren inkopen aan recordprijzen en zitten met een groot risico op wanbetalingen. Heel wat lidstaten verlenen al kredietgaranties, maar soms staan Europese bankregels in de weg. Die obstakels verdwijnen.