Mark Rutte wil "stabiel meerderheidskabinet"
Ontslagnemend VVD-minister van Volksgezondheid Edith Schippers begint vandaag officieel aan haar opdracht als verkenner. Ze ontvangt één na één alle lijsttrekkers om te praten over mogelijke coalities. Het belooft een allesbehalve makkelijke klus te worden, met de kaarten die de kiezer op tafel gelegd heeft. Er zijn minstens 4 partijen nodig om een meerderheidskabinet te vormen, en dat voor het eerst in 40 jaar.
Het eerste kopje koffie was voor ontslagnemend premier Mark Rutte, wiens liberale VVD ondanks een verlies van 8 zetels de grootste partij blijft. Na afloop sprak hij zijn wens uit voor een coalitie van de VVD met "in ieder geval" het christen-democratische CDA en het links-liberale D66. "Gezien de verkiezingsuitslag is dat logisch", aldus Rutte.
Hij wil "een stabiel meerderheidskabinet met draagvlak in beide Kamers". Een les die Rutte geleerd heeft uit de ontslagnemende coalitie van VVD en PvdA. Die had geen meerderheid in de Eerste Kamer, waardoor telkens de hulp van de oppositie nodig was. Rutte heeft daarvoor een vierde partij nodig, maar sprak geen voorkeur uit voor SP, ChristenUnie, GroenLinks of PvdA. "Elke partij heeft zijn voor- en nadelen."
En welke prioriteiten ziet Rutte voor de volgende regering? Die moet "werk maken van een lastenverlichting voor de middenklasse, in combinatie met een belastingherziening", "zorgen voor een energietransitie" en "investeren in ouderen- en verpleegzorg."
(lees verder onder de foto)
GroenLinks: "Liever niet met VVD"
Vervolgens was het de beurt aan Jesse Klaver, de leider van GroenLinks die bij de parlementsverkiezingen maar liefst 10 zetels won. Hij heeft bij Schippers zijn voorkeur voor een zo progressief mogelijk beleid uitgesproken. "En zo breed mogelijk, dus ook naar een kabinet zónder de VVD."
GroenLinks wordt genoemd als mogelijk vierde coalitiepartner voor een regering-Rutte III. Al is Klaver zelf daar maar een koele minnaar van. Hij wil de VVD niet uitsluiten, maar voelt er naar eigen zeggen niet zoveel voor om samen met hen in een regering te stappen.
GroenLinks vindt drie punten belangrijk: het terugdringen van de ongelijkheid, de aanpak van het klimaat en een humaan vluchtelingenbeleid.
CDA: "Luisteren naar de zorgen van de mensen"
CDA-voorzitter Sybrand van Haersma Buma vindt het niet logisch om met dit verkiezingsresultaat "een coalitie te bouwen zonder de grootste partij", zijnde de VVD Hij geeft dan ook de voorkeur aan een liberale informateur.
Het kabinet moet ook een meerderheid hebben in de Eerste Kamer. Daarmee zit Buma op dezelfde lijn als ontslagnemend premier Rutte. De nieuwe regering moet volgens de christen-democratische leider in elk geval "goed luisteren naar de zorgen van de mensen": een eerlijke arbeidsmarkt, immigratie en integratie, en normen en waarden.
PVV: "1,3 miljoen kiezers niet negeren"
Alexander Pechtold, de leider van de links-liberale D66, spreekt dan weer zijn voorkeur uit voor een links-christelijke coalitie met D66, CDA en GroenLinks, liet hij na afloop verstaan.
Ook Geert Wilders van de rechts-populistische PVV ging langs bij Schippers. Zijn partij haalde 20 zetels, maar niemand wil met hem in zee. Zoals verwacht tegen de zin van Wilders: "Je kunt 1,3 miljoen kiezers niet bij voorbaat negeren." Zelf kijkt hij naar een coalitie met PVV, VVD, CDA, 50Plus, SGP en Forum voor Democratie.
SP: "Meerdere opties onderzoeken"
Na de middag mocht de SP de voeten onder tafel schuiven. Leider Emile Roemer pleitte voor een coalitie tussen zijn partij, CDA, D66, GroenLinks, PvdA en ChristenUnie. Ook de Partij voor de Dieren zou een mogelijkheid zijn. "Ik roep de verkenner op om meerdere opties te onderzoeken", zei hij.
PvdA-leider Lodewijk Asscher zegt "bescheiden" te zijn, nu zijn partij zo maar even 29 zetels verloor. Hij pleit ervoor de VVD het initiatief te geven en bij de formatie eerst te kijken naar een coalitie van VVD, CDA, D66 en GroenLinks.
De Christen-Unie vindt dan weer dat de grootste partij (VVD) en de grootste winnaars (CDA,D66 en GroenLinks) eerst met elkaar moeten overleggen.
Partij voor de Dieren wil "klimaatcoalitie"
De Partij voor de Dieren wil dan weer een "klimaatcoalitie", samen met de VVD, D66, GroenLinks, ChristenUnie. In de Eerste Kamer zou die gedoogd moeten worden door SP, PvdA en 50Plus.
50Plus-leider Henk Krol heeft naar eigen zeggen geen voorstel gedaan aan de verkenner. "Als we onze belangrijkste punten niet kunnen verwezenlijken, dan slaan we even over tot de eerstvolgende verkiezingen."