Assisenvoorzitster beslist vrijdag of beschuldigden proces over aanslagen in Brussel en Zaventem in glazen boxen moeten volgen

Nadat de urenlange discussie over de glazen boxen rond 17u is afgesloten, debatteren de verschillende partijen nu over de lijst met getuigen die tijdens het proces moeten worden gehoord. Het federaal parket heeft een lijst met 270 namen ingediend, maar de andere partijen willen daar nog extra getuigen aan toevoegen. Van overlevende slachtoffers bijvoorbeeld, die zouden komen vertellen over hoe ze de aanslagen beleefd hebben en welke gevolgen ze daarvan dragen. "Het zijn mensen die nog nooit in het openbaar hebben getuigd, en die dat hier willen doen", zegt advocate Maryse Alié van slachtoffervereniging Life 4 Brussels.

Daarnaast komen er nog vragen om extra experts op te roepen, of mensen uit de omgeving van slachtoffers. Eén slachtoffer wil enkele politici laten komen, bij wie toenmalig minister van Buitenlandse Zaken Didier Reynders (MR). Zij moeten van hem komen uitleggen waarom ze Oussama Atar hebben teruggehaald uit Irak, waar hij een celstraf uitzat voor terrorisme. Atar keerde uiteindelijk terug naar Syrië, waar hij de leider zou zijn geworden van de groep terroristen die aanslagen pleegde in Europa.

Ook enkele beschuldigden hebben gevraagd om getuigen toe te voegen aan de lijst. Osama Krayem - die uit Zweden komt - vraagt om zijn leraar Frans uit de gevangenis op te roepen. Ook Salah Abdeslam wil nog extra getuigen laten komen. De advocaat van Smail Farisi heeft in zijn eentje een lijst met 120 mogelijke getuigen ingediend, "al zitten daar overlappingen bij met de lijst van het federaal parket." De voorzitster zal beslissen wie er uiteindelijk mag komen getuigen, en op basis daarvan de agenda van het proces vastleggen.

Sébastien Courtoy, de advocaat van Smaïl Farisi, benadrukt in zijn repliek nogmaals waar het voor hen om draait: "Als die glazen boxen blijven staan, heb je geen proces. Dan trekken bijna alle beschuldigden en sommige advocaten zich terug. Ga je dan een proces voeren voor lege glazen boxen? Dat kan toch niet? (...) Je bewijst de burgerlijke partijen geen dienst als je een proces voert waarin niet het minste antwoord wordt gegeven op de vragen die ze hebben."

"Wat u ook beslist, mevrouw de voorzitster, het zal een juiste, rechtvaardige beslissing zijn", stelt Maryse Alié, advocate voor slachtofferverdediging Life4Brussels. "Maar laat het duidelijk zijn: de kooien waarin de slachtoffers nu al jaren leven zijn niet zichtbaar. Ik weet dat de advocaten voor hun cliënten vechten, maar in deze situatie woorden gebruiken als 'onmenselijk' en 'foltering' is ondraaglijk voor wie slachtoffer is geworden van de aanslagen waarover het gaat."

"Voor sommige slachtoffers is het bijzonder moeilijk om te zien hoeveel aandacht er momenteel gaat naar de beschuldigden. Hier gaat het de hele tijd over het 'hoe' van het proces. Maar de slachtoffers willen dat het gaat over het 'waarom'."

Advocaat Adrien Masset, die ook een groep slachtoffers verdedigt, wijst ook op de vrees van enkelen onder hen voor een wanhoopsdaad van een van de beschuldigden, "die misschien niks meer te verliezen heeft of die een martelaar wil worden". Hij vraagt om daarmee rekening te houden in de beslissing over de glazen boxen.

In zijn reactie op de klachten over de glazen boxen stelt het federaal parket dat het een evenwicht probeert te zoeken tussen de rechten van de verdediging, de rechten van de slachtoffers en het algemeen belang. Het parket citeert onder meer de Raad van Europa, de FOD Justitie en het Europees Hof voor de Rechten van de Mens om beargumenteren dat zulke glazen boxen wel degelijk in specifieke rechtszaken mogen worden gebruikt en dat zulke boxen door die instanties ook niet worden gelijkgesteld aan kooien.

"Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens laat glazen boxen toe als die noodzakelijk zijn voor de veiligheid, zolang de rechten van verdediging gerespecteerd worden en een vrije communicatie met de advocaat mogelijk is", luidt het. "Een metalen kooi kan voor het EHRM niet, maar hier is geen sprake van een metalen kooi. Beschuldigden achter een glazen wand plaatsen, is op zich geen onmenselijke behandeling in de ogen van het EHRM. Ook het Brusselse assisenhof heeft onlangs nog toegelaten dat een glazen wand geplaatst werd, omdat het nodig was voor de veiligheid."

Het federaal parket dringt aan op gevoel van veiligheid dat de slachtoffers, maar ook de jury moeten hebben tijdens een dergelijk proces. Daarbij wordt ook in detail gewezen op de ernst van de feiten waarvan een groot deel van de beklaagden wordt beschuldigd, het potentiële gevaar dat van hen uitgaat en op het risico op vluchtgedrag.  

Het parket ziet ook niet direct betere alternatieven dan de glazen boxen. "Als je de vensters vervangt door een veel grotere politie-aanwezigheid, riskeer je een nog veel grotere sfeer van angst in de zaal te creëren." In een grote open box, waarin de beschuldigden elk worden omgeven door 3 agenten - alles samen bijna 30 man -  is het ook veel moeilijker om iedereen uit elkaar te houden, klinkt het. Het is volgens het parket dan ook veel moeilijker om gericht te reageren, als een van de beschuldigden (of iemand in het publiek) toch iets zou proberen.

In de hele argumentatie voor de boxen zegt het parket opvallend genoeg zelfs rekening te houden met het coronavirus. "De cijfers dalen momenteel niet meer. Mogelijk is dit systeem tegen oktober een goede manier om ervoor te zorgen dat de beschuldigden elkaar dan niet zouden besmetten."

De hele discussie over het al dan niet ontmantelen van de glazen boxen waarin de beschuldigden op het terreurproces zitten, wordt een bijzonder moeilijke knoop voor de voorzitster. Want tegenover de eisen van de advocaten staan wel degelijk ook hoge veiligheidseisen, ook van de slachtoffers, zegt Caroline Van den Berghe in "Het Journaal": 

Vincent Leurquin, de advocaat van Hervé Bayingaana Muhirwa (die na de aanslagen onderdak gaf aan de voortvluchtige Krayem en Abrini, red.), houdt een lang uitgesponnen betoog over "ontmenselijking" als het gaat over de glazen boxen waarin de beschuldigden moeten verschijnen. "Geen box, noch kooi heeft een plaats in onze rechtbanken."

Volgens Laura Severin, de advocate van Sofien Ayari (die eerder ook al veroordeeld werd tot 30 jaar cel in het proces rond de aanslagen in Parijs, red.), herkende ze vanochtend haar cliënt niet. Ayari sloeg toen gefrustreerd met zijn vuist tegen het glas, toen hem een vraag werd gesteld.

"Ayari is vanmorgen hardhandig en brutaal uit zijn cel gehaald, zo is dit proces begonnen”, aldus meester Laura Severin. "Na negen intensieve maanden in Parijs is hij hier vanmorgen terechtgekomen in een kooi. In Parijs is hij elke dag aanwezig geweest. Sinds 2016 zit hij quasi heel de tijd in isolement in de gevangenis. Dit is zijn derde proces, nadat hij eerder 20 jaar cel kreeg voor de schietpartij in Vorst en 30 jaar kreeg in Parijs. Vandaag vraagt men hem, een mens, om vragen te beantwoorden in deze omstandigheden. Wanneer je mensen als beesten behandelt, gedragen ze zich ook zo. Hij heeft zich altijd sereen gedragen tegenover iedereen. Zijn gedrag vanmorgen heeft zelfs ons gechoqueerd. Zo kennen wij hem niet. Het proces in Parijs was waardig. Maar nemen we dat model niet over? We vragen u vandaag om een waardig proces te voeren.”

Dat benadrukt ook zijn andere advocaat, Isla Gültaslar: "Het parket wil dat de beschuldigden als wilden worden voorgesteld en reageren als wilden. Wel, ze zijn erin geslaagd."

Jonathan De Taye, de advocaat van Ali El Haddad Asufi (die ervan wordt beschuldigd de terroristen op de luchthaven van Zaventem te hebben geholpen, red.), spreekt van een "Belgenmop" als het gaat over de glazen boxen. "Het is bizar dat wat er tijdens het terreurproces in Parijs kon, waar de situatie nog veel complexer was, niet hier mogelijk is." In Parijs zaten de beschuldigden samen in een grotere box.