Het was al bekend dat de Commissie een plafond (‘cap’) zal voorstellen op de winsten die bedrijven maken die elektriciteit produceren uit bijvoorbeeld duurzame energie en kernenergie. De details van het voorstel worden later op de dag gepresenteerd, maar volgens voorzitter von der Leyen moet de ingreep dus 140 miljard euro opleveren.

Van de grote olie-, gas- en steenkoolbedrijven verwacht de Commissie een “crisisbijdrage”, zei von der Leyen. “Dit zijn allemaal noodmaatregelen en tijdelijke maatregelen waar we aan werken, zoals ook onze discussies over prijsplafonds.” Over die laatste maatregel, waar onder meer België hard op aandringt, kon ze tijdens haar toespraak nog geen details geven.

Von der Leyen zei wel dat ze de impact van de gasprijs op de vorming van de elektriciteitsprijs wil verminderen. Ze stelt een “diepgaande en omvangrijke hervorming” van de elektriciteitsmarkt in het vooruitzicht. Energiebedrijven die met financiële problemen kampen, zullen op liquiditeitssteun kunnen rekenen. In oktober zal de Commissie daarom een hervorming van de tijdelijke kaderregeling voor staatssteun voorstellen.

“Handelsbeleid moet nieuwe afhankelijkheid van grondstoffen vermijden”

Om te vermijden dat de Europese Unie voor kritieke grondstoffen als lithium en zeldzame aardmetalen afhankelijk wordt van derde landen zoals ze dat is/was voor olie en gas, moet het handelsbeleid van de Europese Unie een boost krijgen. Von der Leyen wil daarom voortmaken met de ratificatie van de akkoorden die al met Chili, Mexico en Nieuw-Zeeland afgesloten werden, en wil de onderhandelingen met Australië en India een nieuwe impuls geven.

“Lithium en zeldzame aardmetalen zijn momenteel gas en olie aan het vervangen als middelpunt van onze economie. Tegen 2030 zal onze vraag naar zulke zeldzame aardmetalen vervijfvoudigd zijn”, zei von der Leyen in Straatsburg. “Dit is een goed teken, want het betekent dat onze Europese Green Deal snel vooruitgaat. Maar het minder goede nieuws is dat één land de markt domineert”, verwees ze naar China.

Bijna 90 procent van de zeldzame aardmetalen en 60 procent van het lithium worden vandaag in China verwerkt. Met een nieuwe verordening inzake kritieke grondstoffen wil de Commissie garanderen dat de EU toegang blijft hebben tot zulke grondstoffen. “En voor wanneer de bevoorrading in gevaar komt, zullen we strategische reserves aanleggen”, zei von der Leyen. “We weten dat deze aanpak kan werken. Vijf jaar geleden lanceerde Europa een alliantie voor batterijen. Binnenkort zal twee derde van de batterijen die we nodig hebben in Europa worden geproduceerd.”

De verwerking van kritieke grondstoffen is een zaak, het veiligstellen van de leveringen een andere. Daarvoor wil de Commissie zich dus beroepen op het handelsbeleid van de EU. “Nieuwe partnerschappen zullen niet alleen onze vitale belangen centraal stellen, maar ook onze waarden. Met gelijkgestemde partners kunnen we handel drijven die de rechten van werknemers centraal stelt en waarbij de hoogste milieustandaarden gelden”, aldus von der Leyen. “Daarom moeten we onze banden met betrouwbare landen en met belangrijke groeiregio’s updaten.”