Om de kracht van Vlaanderen in de verf te zetten, zou de N-VA beter geld op tafel leggen

De regering-Jambon blinkt momenteel niet uit in enthousiasme om Vlaanderen met een zak geld door de energiecrisis te sleuren. Vooral de N-VA houdt de vinger op de knip. De partij wil daarmee het verschil maken met het federale niveau dat in erbarmelijk slechte financiële papieren zit. Het is niet onverstandig om eerst eens rustig de financiële mogelijkheden te bekijken, maar hoe zet je als N-VA de meerwaarde van Vlaams zelfbestuur het best in de verf? Door te wijzen op een grotere begrotingsdiscipline dan de andere overheden van dit land of door net als enige de geldbuidel open te trekken omdat het in Vlaanderen wel nog kan?

Voorzitter Bart De Wever liet al vaker verstaan dat hij Vlaanderen graag op een ‘Noord-Europees’ sociaaleconomisch spoor wil zetten. Daaronder verstaat de N-VA een striktere aanpak van werklozen, minder gecentraliseerd sociaal overleg, minder belastingen en op het vlak van begroting een grote ‘Schwarze Null’. 

De begroting moet te allen prijze in evenwicht zijn (of tenminste tegen 2024), naar het voorbeeld van de voormalige Duitse minister van Financiën Wolfgang Schäuble. Het is dit conservatief rentmeesterschap dat De Wever er op het recente Voka-debat toe aanzette om de hoop van Vlaamse ondernemers te temperen dat Vlaanderen de subsidiekraan wel opnieuw zou openzetten zoals ze in de coronacrisis had gedaan. “De Vlaamse regering zal bekijken wat kan volgens de budgettaire marges, maar dit is geen moment voor schuldontsporing”, stelde hij. “We moeten een goede huisvader blijven. We gaan van Vlaanderen geen tweede België maken, eentje is al genoeg.” Een nieuwe debatfiche was daarmee gedrukt, maar valt de kiezer wel te beroeren met zoveel budgettaire orthodoxie?

Men kan de budgettaire desinteresse van veel kiezers betreuren, de begroting is immers het belangrijkste instrument waar de regering over beschikt, maar hoeveel Vlamingen liggen echt wakker van droge begrotingscijfers? Dat leek ook Open VLD-voorzitter Egbert Lachaert te denken toen hij maandag in "Terzake" een pleidooi hield om de Vlaamse geldbuidel open te trekken: “Op een moment dat bakkers en slagers zo veel verlies maken dat ze ermee dreigen om te stoppen, vind ik het vreemd dat de N-VA zegt dat de zakken dichtgenaaid zijn. We moeten al die bedrijven en zelfstandigen helpen met overbruggingssteun zodat ze deze winter kunnen doorkomen. Wij gaan dit op tafel leggen. De Vlaamse regering heeft de middelen om dit te doen.” 

De boodschap klinkt wat onnatuurlijk uit de mond van een Open VLD’er aangezien een begrotingsevenwicht voor liberalen het nec plus ultra is van de politiek. Dat liet staatssecretaris voor begroting Eva De Bleeker (Open VLD) afgelopen zomer nog horen in het Nieuwsblad in het kader van de ontsporende federale begroting: “Het geld is er gewoon niet om alles te blijven steunen. Dan zouden we de toekomstige generaties ook opzadelen met een gigantische schuldenberg”. 

Dat klinkt heel erg zoals de boodschap van De Wever bij Voka, maar sinds de Belgische politieke competitie enkel nog uit dwergpartijen bestaat, is het zoeken naar haast onbestaande verschillen de belangrijkste sport geworden in de Wetstraat. De profileringsdrang gutst uit elk politiek interview. 

En daar ligt wellicht een belangrijke reden voor de uitspraak van Lachaert. De slepende voeten van N-VA-regeringsleider Jambon uitvergroten in een poging om daartegenover een imago van een daadkrachtige premier uit de eigen stal af te zetten. Voor het verdedigen van ondernemersbelangen moet je bij de “doeners” van open VLD zijn, niet bij copycat-liberalen van de N-VA, is de subliminale boodschap die Lachaert tracht mee te geven.

Maar los van dit partijpolitieke spel tussen twee concurrenten heeft Lachaert wel een punt dat de opspelende inflatie Vlaanderen via de ingewikkelde financieringswet ook wel extra geld oplevert. Men kan zich dus terecht de vraag stellen waarom de N-VA deze crisis maar met slepende voetjes aangrijpt. Niet alleen De Wever, maar ook Jambon en Demir gaven in hun eerste communicatie niet onmiddellijk blijk van veel dynamiek in deze energiecrisis. 

Nochtans doet zich een opportuniteit voor om de kracht van Vlaanderen in de verf te zetten ten aanzien van de andere regeringen van dit land. Is dat niet de natte droom van elke Vlaams-nationalist? Noch op het federale niveau, noch in het Brussels en Waals gewest zijn nog veel extra middelen voor handen om de huidige problemen het hoofd te bieden. Daar moet men vooral hopen op een Europees initiatief. De Vlaamse begroting daarentegen laat als enige wel toe om ernstig in de toekomst te investeren.

De financiële draagkracht van Vlaanderen is vanuit electoraal oogpunt misschien wel het sterkste argument voor meer Vlaams zelfbestuur. Soms wordt snel gesteld dat het Belgische federaliseringsproces een maat voor niks is geweest, omdat het beleid dat in Vlaanderen, Wallonië en Brussel wordt gevoerd nauwelijks van elkaar verschilt. Maar dat is een te makkelijke analyse, want alleen al door de gunstigere begrotingstoestand zit er verschil op wat de diverse regeringen van dit land doen. Na de zesde staatshervorming moesten Brussel en Wallonië bijvoorbeeld de fiscale aftrekken voor dienstencheques sterk beperken om financieel het hoofd boven water te houden, terwijl Vlaanderen de bestaande gunstige fiscale politiek meer kon handhaven. 

Er wordt vanuit het zuiden van het land ook met bewondering gekeken naar de Vlaamse zorgverzekering. Zo waren er herhaaldelijke pogingen om in Wallonië een gelijkaardige assurance autonomie in te voeren, maar die sprongen elke keer af. Onder andere om budgettaire redenen. Het zou ook eens de moeite lonen om na te gaan op hoeveel financiële steun een Vlaamse, Waalse en Brusselse horeca-uitbater konden rekenen tijdens de coronacrisis.

Die verschillen zijn voor sommigen een reden om voor een herfederalisering te pleiten en zo opnieuw meer België te creëren. Het welvarende Vlaanderen kan zo wat meer solidariteit betuigen met het armere zuiden van het land. Dat is een legitiem pleidooi, maar het is niet de droom van een Vlaams-nationalist. 

Daarom valt op dat de N-VA voorlopig zo terughoudend reageert op deze crisis. Langs de ene kant is het begrijpelijk dat de partij zich als een goede huisvader wil profileren opdat men ook toekomstige crisissen nog de baas zou kunnen. Langs de andere kant heeft Vlaams minister-president Jan Jambon, meer dan de andere regeringsleiders van dit land, de middelen in huis om het verschil te maken. Om in lijn met het compassionate conservatism sociaal te zijn voor wie het echt nodig heeft. Jambon zou het sociaal en economisch weefsel in Vlaanderen wat ademruimte kunnen geven door bedrijven, gezinnen, jeugdbewegingen, gemeenten enz. te ondersteunen. Benieuwd of de N-VA deze week een weg vindt tussen haar Helfie-nationalisme en het streven naar een zwarte nul.