Voor 1 euro per dag onbeperkt reizen: Vlaams minister Lydia Peeters (Open Vld) gaat voor bijna gratis bussen deze winter

De Vlaamse regering buigt zich vanaf vrijdag over een energienoodpakket en de begroting. Vooral naar het noodpakket wordt al lang uitgekeken: hoe wil Vlaanderen gezinnen en bedrijven beter beschermen tegen de losgeslagen energieprijzen?

Vlaams minister Peeters heeft een opvallend voorstel op de onderhandelingstafel gelegd. Volgens welingelichte bronnen stelt de liberale politica voor om elke Vlaming deze winter voor 1 euro per dag onbeperkt met bussen of trams van De Lijn te laten reizen.

De maatregel moet de koopkracht van gezinnen ondersteunen. Verplaatsingen naar het werk zouden zo een stuk goedkoper worden met de bus of tram dan met de auto. Aan de pomp staan de benzine- en dieselprijzen nog steeds hoog. Energiespecialisten vrezen dat in de nabije toekomst opnieuw recordprijzen worden bereikt.

Tegelijk is bijna gratis openbaar vervoer een maatregel die het fileleed in Vlaanderen moet verzachten en die goed is voor het klimaat. Win-win-win dus, in de ogen van Peeters.

Tientallen miljoenen euro’s

Reizigers van De Lijn zouden van begin oktober tot eind april dagelijks een 1-euroticket voor een hele dag kunnen kopen. Een dagticket voor een volwassene kost nu 7,5 euro. Wie onlangs een duurder abonnement heeft aangeschaft, zou het prijsverschil met deze nieuwe formule vergoed krijgen.

Peeters wil zelf voorlopig geen commentaar kwijt. “Het klopt dat we een aantal maatregelen op tafel hebben gelegd inzake openbaar vervoer om de koopkracht te versterken. De rest is voer voor de onderhandelingen”, laat haar kabinet weten in een schriftelijke reactie.

De vraag is of elke Vlaming voor 1 euro per dag laten reizen met De Lijn betaalbaar is. Binnen de Vlaamse regering lijkt daar scepsis over te bestaan. De ticketprijzen van De Lijn deze winter fors verlagen kost de Vlaamse overheid tientallen miljoenen euro’s. Bedragen van 46 en 55 miljoen euro doen de ronde.

Dit terwijl de regering, met de N-VA als grootste partij op kop, de begroting niet te rood wil laten kleuren. Voor 2023 wordt vandaag een tekort van 450 miljoen euro voorspeld.

Volgens De Lijn-topvrouw Ann Schoubs is de vervoersmaatschappij “bereid haar verantwoordelijkheid te nemen, zeker als de Vlaming daarmee een stap dichter bij het openbaar vervoer kan worden gebracht”. Tegelijk benadrukt ze wel dat daar ‘de nodige compensatie’ tegenover moet staan.

Enorm succes in Duitsland

Peeters haalt de mosterd voor haar voorstel in het buitenland. In Duitsland kon je deze zomer voor 9 euro per maand onbeperkt reizen met het openbaar vervoer, ook met de trein. De maatregel kwam er ter compensatie van de hoge leefkosten van de Duitsers.

Het goedkopere tarief bleek een Riesenerfolg, een enorm succes. Er werden 52 miljoen tickets verkocht. Driekwart van de Duitsers vond het ticket ‘een aantrekkelijk aanbod’. Ook al omdat veel reizigers op die manier eindelijk verlost waren van de tarievenjungle bij het Duitse openbare vervoer, met honderd-en-een prijsformules.

Een berekening van het Duits bureau voor statistiek leerde dat het 9-euroticket van juni tot augustus een CO₂-besparing van 1,8 miljoen ton opleverde.

Duitsland heeft intussen wel afscheid genomen van bijna gratis openbaar vervoer. De kosten waren te hoog om door te zetten, oordeelde de regering. Doordat de tickets ver onder de prijs werden aangeboden, kostte het de staatskas 2,5 miljard euro. Er wordt nu nagedacht over een jaarlijks 365-euroticket.

In Spanje is een groot deel van het treinvervoer sinds 1 september gratis. Ook op andere vormen van openbaar vervoer zijn kortingen van toepassing voor studenten en pendelaars. De maatregelen gelden voorlopig tot het einde van het jaar. Alles samen kost dit de Spaanse overheid 220 miljoen euro.

Trein duurder

Op het federale niveau wil de NMBS de tickets 10 procent duurder maken. Volgens de eigen directie wordt de spoormaatschappij frontaal getroffen door de energiecrisis: 90 procent van de treinen rijdt op elektriciteit. Dat maakt de NMBS veruit de grootste stroomverbruiker van het land, op een moment met historisch hoge prijzen, luidt het.

Het is afwachten wat voogdijminister Georges Gilkinet (Ecolo) hiervan denkt. Hij stelde begin deze maand nog voor om de btw op treintickets te schrappen, een maatregel van 100 miljoen euro.

Oppositiepartij Vooruit ziet wel heil in het voorstel van Peeters. Als het van hun verkeersspecialist Joris Vandenbroucke afhangt, wordt zelfs nog een stap verder gegaan. Hij wil, naar Duits voorbeeld, een goedkoop ticket voor al het openbaar vervoer in België. De prijs zou dan rond 7 euro liggen.

“Wij zijn er echt van overtuigd dat een goedkoop ticket voor alles – trein, tram en bus – heel veel mensen over de streep kan trekken om de auto te laten staan”, zegt Vandenbroucke.

Ook Groen steunt het voorstel van Peeters. PVDA vreest dat het bij woorden zal blijven. “Ik ben benieuwd of de Vlaamse regering ein-de-lijk (na prijsverhoging eerder dit jaar) het openbaar vervoer gaat inzetten als hefboom voor de koopkracht en het klimaat”, tweet parlementslid Jos D’Haese.