Ontsnappen de coronavarianten aan het vaccin, of is het toch de moeite om die boosterprik te laten zetten?

Is het wel de moeite om die herfstprik te laten zetten? Een goeie vraag, zeker nu circuleert dat het coronavirus steeds meer uit de greep van vaccins weet te blijven. Dat bericht werd de wereld ingestuurd door een groep Chinese wetenschappers van de universiteit van Peking.

“De Chinese studie toont aan dat er in zekere mate een effect van immuuninprenting is”, zegt biostatisticus Tom Wenseleers (KU Leuven). “Mensen die in aanraking zijn gekomen met een van de eerdere varianten van corona, blijken nog altijd antilichamen aan te maken gelinkt aan die eerdere varianten wanneer ze in contact komen met een nieuwe variant. Die zijn daarom iets minder effectief tegen die nieuwe varianten.”

Selectief geheugen

Eigenlijk komt het hierop neer: ons immuunsysteem heeft een selectief geheugen: het onthoudt vooral eerste ontmoetingen. Stel dat iemand tijdens de eerste golf besmet raakte met de Wuhan-variant van het coronavirus. Of iemand die een vaccin kreeg gebaseerd op die Wuhan-variant. Wanneer die persoon nu besmet raakt met een nieuwe omikronvariant of het nieuwe aan de BA.1-omikronvariant aangepaste boostershot krijgt, zal het immuunsysteem vooral antistoffen aanmaken die gebaseerd zijn op die eerste Wuhan-variant.

Althans, dat suggereren de Chinese wetenschappers. Al is hun paper niet ongecontesteerd. Zo werkt China met een minder effectief vaccin. Ook zijn bepaalde zaken onduidelijk, zoals de vraag hoelang geleden mensen die erin opgenomen werden een inenting kregen. Aangezien de effectiviteit tegen besmetting van vaccins afneemt naarmate de tijd vordert, is dat niet onbelangrijk.

Maar het idee van inprenting is niet van de pot gerukt. Bijvoorbeeld rond influenza – de griep – speelt die vraag al langer: zorgen de herhaaldelijke griepvaccins voor inprenting en dus minder effectieve vaccins? “Eigenlijk zijn we daar nog niet aan uit”, zegt vaccinoloog Pierre Van Damme (UAntwerpen). “Behalve dan dat we van één ding zeker zijn: je laten vaccineren heeft nog altijd een meerwaarde.”

Herfstcampagne

Toegegeven, voor gewone stervelingen is het verwarrend. En wat met de berichten dat de herfstprik net beter beschermt tegen de omikronvarianten? Dat klopt. Uit testen in het laboratorium blijkt dat het bivalente vaccin tot hogere concentraties neutraliserende antilichamen tegen de omikronvarianten leidt dan een extra prik met het originele vaccin. In de Verenigde Staten, waar momenteel ook een herfstcampagne aan de gang is, leidt het tot jubelberichten. “Daar was ook de Chinese studie duidelijk over”, zegt Wenseleers. “Dit is geen argument om te zeggen dat boosters niet goed zijn.”

“Ik snap de verwarring”, zegt viroloog Steven Van Gucht van gezondheidscentrum Sciensano. “Dat vind ik jammer. Want eerlijk: eigenlijk is dit niet relevant. Want wat is het allerbelangrijkste? De boosterprik zelf. We hebben het voorbije jaar immuniteit opgebouwd – via vaccins en via infecties. Het is belangrijk dat we die immuniteit nu even een boost geven op het moment dat we verwachten dat het coronavirus weer meer zal rondgaan. Tussen al deze verschillende varianten zitten nog meer dan genoeg gelijkenissen om voor een kruisbescherming te zorgen.”

Antistoffen

Daarnaast miskijkt de studie zich volgens Van Damme en Van Gucht op het belang van de antistoffen. “Ja, die spelen een belangrijke rol als het gaat over besmetting”, zegt Van Gucht. “Maar vaccins beschermen ook tegen ernstig ziek worden en hospitalisatie. Daarvoor is die andere component van ons immuunsysteem belangrijk, namelijk de T-cellen. Daar speelt dat effect van inprenting niet.”

En ook deze T-cellen worden opnieuw gestimuleerd door een nieuwe prik. Kortom, over de nieuwe herfstcampagne zegt dit niets. “Eigenlijk is de discussie over inprenting vooral iets dat op de langere termijn speelt”, zegt Van Damme. “Het gaat om de vraag: kunnen we nog jaren doorgaan met het geven van boosters? Die vraag stellen veel wetenschappers zich nu, en het zoeken naar lange termijn alternatieven is belangrijk.”