Zo grimmig was Trump nog nooit: samenzweringstheorieën van QAnon steeds openlijker aanwezig

Een ietwat onheilspellende ondertoon hebben ze wel vaker, de spreekbeurten van Donald Trump. Maar zo apocalyptisch als afgelopen weekend in Ohio heeft hij het zelden vertoond. De oud-president hield daar een rally om J.D. Vance te ondersteunen, de Republikeinse senaatskandidaat die het moeilijk heeft in de peilingen. En om zichzelf in beeld te houden – Trump heeft er al meermaals op gezinspeeld dat hij in 2024 weer president wil worden.

Niet alleen was zijn lamento over de teloorgang van Amerika (“We zijn een natie in verval, we zijn een mislukte natie”) ongemeen grimmig getoonzet richting zijn tegenstanders, die als ‘vijanden van het volk’ en ‘tirannen’ werden weggezet. Het geheel werd deze keer ook voorzien van een bombastische soundtrack met aanzwellende strijkers. Die muziek werd door veel mensen in het publiek en online direct herkend als een van de lijfliederen van de QAnon-beweging, de samenzweringstheorie die tijdens het presidentschap van Trump opkwam.

Steun van samenzweringsdenkers

Zijn medewerkers ontkenden dat naderhand. De muziek zou een rechtenvrije compositie geweest zijn. Maar die compositie kwam vrijwel precies overeen met het QAnon-lied, en werd op QAnon-internetfora ook als zodanig ontvangen. Het past in een patroon waarbij Trump de afgelopen tijd steeds explicieter hengelt naar steun van de samenzweringsdenkers. Als president hield hij altijd gepaste afstand van de samenzweringstheorie, zonder die te veroordelen. Hij wist er niet zoveel van, antwoordde hij desgevraagd, en voegde er dan iets aan toe in de trant van: “Maar ik heb gehoord dat ze tegen pedofielen zijn, en dat ben ik ook.”

Nu werkt hij actief mee aan het verspreiden van QAnon-ideeën. Met name sinds de FBI zijn huis binnenviel om overheidsdocumenten veilig te stellen die hij clandestien had meegenomen, lijkt Trump op ramkoers te liggen. Op zijn eigen sociale netwerk Truth Social plaatst hij veelvuldig berichten door van kanalen van samenzweringsdenkers. Vorige week plaatste hij nog een afbeelding door waarin hij was afgebeeld met een Q-speldje in zijn revers, en de tekst ‘De storm is in aantocht’. ‘De storm’ is een term die in QAnon-kringen duidt op een gewelddadige opstand die Trump terug aan de macht zal brengen.

De vermoorde onschuld

Tegelijkertijd is een ‘storm’ natuurlijk ook een veelgebruikt woord dat mensen in staat stelt om de vermoorde onschuld te spelen. “Als Trump ‘de storm is in aantocht’ zegt, dan is dat codetaal voor iets heel donkers dat hij niet hardop zegt”, aldus Janet McIntosh tegenover persbureau AP. Ze is antropoloog aan Brandeis University en bestudeert QAnon-symboliek. “Dit is een manier voor hem om in de richting van geweld te wijzen zonder er expliciet tot op te roepen.”

Volgens QAnon-samenzweringsdenkers regeert een elite van pedofielen de wereld, en is Donald Trump achter de schermen bezig met een strijd tegen die samenzwering. Vanaf 2017 baseerden ze zich op cryptische boodschappen die met flinke regelmaat door ene Q werden achtergelaten. Die beweerde een invloedrijke persoon in de regering-Trump te zijn, en stelde dat Trump uiteindelijk aan de macht zou blijven.

Toen dat niet gebeurde, stopten de boodschappen van Q. Al werd er afgelopen zomer nog eenmalig iets van hem vernomen. Bovendien gingen veel sociale media onder publieke druk desinformatie verwijderen. Zo verslapte de aandacht voor de beweging. Een deel van de beweging raakte volkomen van het padje; zo stonden er een jaar geleden in Dallas wekenlang honderden QAnon-volgelingen te wachten op de wederopstanding van John F. Kennedy junior.

Radicalisering

Andere QAnon-volgelingen verdwenen van Twitter en Facebook naar andere sociale media met een minder groot bereik, maar ook een minder streng moderatiebeleid, zoals Telegram, Gab en Truth Social. Daar hielden ze zich bezig met andere samenzweringstheorieën, zoals het aanhoudende geloof dat de verkiezingen van 2020 door Democraten ‘gestolen’ zouden zijn. Dat is een thema waar ook Trump de afgelopen jaren niet over ophoudt, en dat rond de komende midterm-verkiezingen weer op zal spelen.

Trumps verdere radicalisering doet sommigen binnen de Republikeinse Partij fronsen. Of je er de kiezers uit het midden mee terugwint, die twee jaar geleden op Joe Biden stemden, is de vraag. Sommige filmpjes uit Ohio toonden dat de zaal die Trump had afgehuurd bij lange na niet vol zat.

Maar het is nog steeds gevaarlijk voor je politieke carrière als Republikein om Trump openlijk te bekritiseren. Kritiek komt vooral van oud-politici, zoals Barbara Comstock, voormalig afgevaardigde uit Virginia, die op CNN de rally van Trump een ‘QAnon-fest’ noemde, en “de laatste stuiptrekkingen van een cult die op zijn einde loopt”. Dat weinig verkiesbare Republikeinen haar dat zullen nazeggen, geeft aan dat de wens bij haar op dit moment nog de vader van de gedachte is.