‘Dit komt als een boemerang in Poetins gezicht terug’: wat betekent de Russische mobilisatie op het terrein?

Net als de invasie van Oekraïne ging ook de toespraak van de Russische president niet volgens plan. De speech die hij aanvankelijk dinsdagnacht zou geven, werd uitgesteld naar woensdagochtend. De verwachte algemene mobilisatie die hij zou afkondigen, werd slechts een gedeeltelijke mobilisatie.

“De prioriteit ligt bij mensen die al in het leger gediend hebben en die militaire specialisaties en ervaring hebben”, zo legde Poetin zijn beslissing uit aan het Russische volk. Concreet betekent die gedeeltelijke mobilisatie dat 300.000 Russische mannen opgeroepen worden voor de dienst.

“Het gaat over mannen die de voorbije jaren hun dienstplicht hebben volbracht”, zegt oud-kolonel Roger Housen. “Die lichtingen worden nu opnieuw opgeroepen. Omdat zij al een opleiding hebben gekregen, hebben ze enkel nog een opfrissingscursus nodig. Maar we spreken toch gauw over anderhalve maand voordat ze aan het front zullen verschijnen.”

Referenda

De nieuwe rekruten zijn daar alleszins welgekomen. Het Russische leger heeft de voorbije maanden zware verliezen moeten slikken. Volgens Housen zijn er 200.000 Russische militairen rechtstreeks betrokken bij de oorlog. Maar de zware Oekraïense tegenstand heeft al aan 55.000 soldaten het leven gekost.

De mobilisatie is ook het antwoord van Poetin op het succesvolle Oekraïense offensief in de streek rond Charkiv. In enkele weken hebben de Oekraïners er duizenden vierkante kilometers terrein heroverd. Oekraïense eenheden bewegen zich nu naar de Donbas, het gebied dat Poetin koste wat het kost bij Rusland wil inlijven.

Met het oog op die snelle opmars organiseren pro-Russische separatisten inderhaast referenda over aansluiting bij Rusland. Vier bezette regio’s - Donetsk, Loehansk, Zaporizja en Cherson - trekken dit weekend al naar de stembus. Als de annexatie een feit is, wordt er volgens die logica om Russisch grondgebied gevochten. Ook al erkennen andere landen die annexatie niet, voor de Russen is dat wel een keerpunt in de oorlog.

Housen denkt dat de nieuwe rekruten op papier de kansen in het voordeel van Moskou kunnen keren. “Daardoor kan het Russische leger zijn huidige doelen bereiken”, zegt Housen. “Ze kunnen de Donbas dan volledig veroveren en in het zuiden een landcorridor naar de Krim consolideren.”

Aan wapens ontbreekt het Rusland volgens Housen niet. Er zitten nog voldoende tanks en munitie in de magazijnen om de nieuwe soldaten mee te laten optrekken. Poetin laat de wapenfabrieken nu al in overdrive produceren.

Door de escalatie zal de Oekraïense regering de druk op het Westen opvoeren om met meer oorlogsmateriaal over de brug te komen. De Oekraïners smeken al langer om moderne Amerikaanse M1A1 Abrams-tanks of F-16-gevechtsvliegtuigen.

Voorzichtig

Maar ook al is de mobilisatie een belangrijke escalatie van het conflict, toch is Poetin in zijn speech voorzichtig gebleven, zo merkt Rusland-kenner en doctoraatsonderzoeker Laura Vansina (VUB) op. Overgaan tot een algemene mobilisatie is zoveel als zeggen dat Rusland zwaar aan het verliezen is. Dat kan Poetin tegenover zijn eigen bevolking niet maken.

Hij roept enkel mannen onder de wapens die al militaire ervaring hebben en hij haalt ze vooral uit de gebieden waar hij onder de bevolking veel steun heeft. “Er zijn per provincie quota afgekondigd”, zegt Vansina. “Er zullen meer soldaten van het Russische platteland komen dan uit Moskou. Als hij mannen in de steden ging oproepen, dan zou de bevolking allicht gaan morren.”

In eigen land moet hij het evenwicht bewaren tussen haviken die vinden dat hij allang tot een mobilisatie had moeten overgaan en een bevolking die er niet voor staat te springen. “Hij heeft ook benadrukt dat hij maar 1 procent oproept van de totale capaciteit die Rusland heeft om te mobiliseren”, zegt Vansina. “Maar door die mobilisatie hebben de haviken, zoals de voormalige president Dimitri Medvedev, wel gehoor gekregen.”

Kernwapens

Medvedev liet via Telegram weten dat Rusland “alle zelfverdedigingsmiddelen” mag gebruiken om zijn grondgebied te verdedigen. Versta: zodra de bezette gebieden officieel tot Rusland behoren, mag Poetin in theorie de knop indrukken om kernwapens te lanceren als het niet lukt om het Oekraïense leger tegen te houden.

Maar dat dreigen met kernwapens, zoals Poetin in zijn speech ook deed, maakt de oude bondgenoten van Rusland nerveus. China en Turkije hebben meteen heel afwijzend gereageerd op het nieuws over de referenda en de annexatie. De Turkse president Recep Tayyip Erdogan was duidelijk: Poetin móét de bezette gebieden aan Oekraïne teruggeven.

Poetin balanceert zowel in binnen-als buitenland dus op een slappe koord en raakt volgens experts steeds meer het evenwicht kwijt. Volgens Laurien Crump, expert internationale betrekkingen aan de Universiteit Utrecht, heeft hij zich helemaal klemgereden.

Vrijwel geen enkel land zal volgens haar de annexatie accepteren. Als er meer soldaten aan het front vechten, dan keren er ook meer bodybags naar Rusland terug, wat zal leiden tot meer protesten onder de bevolking. “Poetin heeft zijn hand overspeeld”, zegt Crump. “Dit kan weleens als een boemerang in zijn gezicht terugkomen.”