De verzorgers merken dat chimpansee Chita erg beïnvloed wordt van buitenaf en dat hij daardoor zijn status in de groep niet kan handhaven. Om dat tegen te gaan, hangen er al jaren waarschuwingen dat bezoekers geen contact mogen zoeken met de mensapen.

“Deze abonnee proberen we al jaren te doen inzien, dat haar gedrag schadelijk is voor het dier waarmee zij zegt een relatie te hebben. Zowel verzorgers, als biologen als andere bezoekers hebben al getracht om haar tot rede te brengen, helaas luistert ze naar niemand. Na alle eerdere waarschuwingen en inspanningen laat ze ons geen andere keuze”, zegt Ilse Segers. “Het is de eerste keer in de geschiedenis van de Zoo dat iemands abonnement niet verlengd wordt in functie van dierenwelzijn. Eerder werden wel al mensen – ook abonnees – geweigerd wegens geweld of andere incidenten tegenover onze medewerkers.”

Dertig jaar onderzoek

“Het is erg belangrijk om te begrijpen hoe de politieke wereld van chimpansees werkt en om te benadrukken dat de dieren zich op hun eigen samenleving moeten kunnen focussen”, legt Ilse Segers uit. “Al meer dan dertig jaar wordt er in onze tuinen uitgebreid onderzoek verricht naar het gedrag van mensapen in het algemeen, en naar chimpansees, bonobo’s en gorilla’s in het bijzonder.”

“Daardoor weten we dat chimpansees elke dag aan politiek doen: coalities maken, banden smeden, bluffen en netwerken. Dat zijn kerntaken voor elke chimpansee om de harmonie in de groep te behouden. Wij moeten als dierentuin alles doen wat in onze macht ligt om de dieren alle kansen te geven om zich staande te houden in die groep.”

Gek doen

“Het gaat er uiteraard niet over dat kinderen aan de raam naar de apen staan te kijken en wat gek doen”, verduidelijkt ze. “Dat juichen we zelfs toe. Bezoekers die naar onze dieren komen om te zien hoe die leven, hoe ze samenwerken met elkaar of hoe ze ruzie stoken en het weer goedmaken. Dat is iets anders dan bewust intense interactie zoeken. Het is niet dat wij onze verzorgers de hele dag op de uitkijk zetten om bezoekers op de vingers te tikken. 99,9% van de bezoekers respecteert de dieren, alleen in dit uitzonderlijke geval moeten we optreden. Al onze pogingen tot inzicht ten spijt. We verlengen dit abonnement niet en ook met dagtickets is deze dame niet meer welkom.”

In een chimpanseesamenleving is er altijd werk aan de winkel: de dieren voeren voortdurend strijd om op de hoogste trede van de hiërarchische ladder te kunnen staan. En daarvoor is netwerken erg belangrijk. “Mensapen moeten continu bezig zijn met het opbouwen en versterken van hun eigen relaties”, weet zoölogisch directeur Linda Van Elsacker. “Dat doen ze bijvoorbeeld door elkaar te vlooien of voedsel met elkaar te delen. Er is ook een tweede belangrijke factor in het spel. Elke chimpansee monitort de relaties tussen andere individuen. Wie maakt plaats voor wie? Wie vlooit wie? En wordt die ook zelf gevlooid? Wie heeft het grootste nest? Wie moet de restjes bij elkaar scharrelen? Door de politieke structuren te ontdekken, weten zij zelf wie ze best te vriend houden of hoe ze hun positie kunnen verbeteren.”

Bestek en yoghurt

Een chimpansee die te veel wordt afgeleid van de groep en haar politiek, komt helemaal onderaan de sociale ladder te staan. “Bij ons is dat Chita, het buitenbeentje van de groep. Als jonge puber kwam hij dertig jaar geleden toe in onze Zoo”, weet Van Elsacker. “Zijn menselijke pleegouders vonden het niet langer haalbaar om hem in hun huis te houden. In zijn rugzak zat zijn bestek, zijn tandenborstel, zijn yoghurtje voor ’s avonds, zijn wc-potje. Hij had tijdens zijn vormende jonge jaren nooit de kans gekregen om chimpansee te zijn.”

Chita moest echt van nul leren om aap te zijn en dat tussen een groep apen die wel al een tijd samenzaten. “Dat was een moeizaam proces. Als wereldvreemde in zo’n samenleving terechtkomen, vraagt veel. De andere chimpansees merken ook dat Chita anders is. Hij moest met vallen en opstaan zijn plaats vinden. We zijn blij dat hij zich na al die jaren staande heeft weten te houden”, legt Van Elsacker uit.

Al blijft Chita wel worstelen met de verleiding om op te trekken met mensen. “Dat is heel begrijpelijk als je naar zijn geschiedenis kijkt, het is een bijzonder grote hindernis in zijn leven als chimpansee tussen de chimpansees. Elke keer wanneer een mens in interactie gaat met een chimpansee, leidt dat hem of haar af van de gang van zaken. En dat heeft wel degelijk impact, want zo kan het dier signalen vanuit de groep missen.”

“Wanneer disputen of misverstanden ontstaan in een groep van mensapen, moeten de dieren hun goede relaties kunnen inzetten om niet in de klappen te delen en de wonden te kunnen likken”, weet de zoölogisch directeur. “Je kan als chimpansee bij conflicten niet rekenen op die connectie van buitenaf. Want de bezoekers komen en gaan, maar de chimpansees leven permanent met elkaar samen. Kortom: als een chimpansee banden gaat smeden met iemand van buitenaf, dan heeft hij of zij in een verkeerde relatie geïnvesteerd. Daartegen moeten we Chita beschermen.”

“Leugens”

De abonnee in kwestie reageert ontdaan op de weigering van de Zoo om haar abonnement te verlengen.“Het zijn allemaal leugens die ze vertellen, er zijn er heel veel die contact hebben met Chita en zij mogen dat wel. Het afgelopen jaar heb ik mij altijd gehouden aan de afspraak om alleen kortstondig contact te hebben met Chita. Nooit meer dan drie minuten. Alleen maandag. Toen ben ik nog geweest en ben ik wel langer blijven staan omdat ik toen net wist dat mijn abonnement niet verlengd zou worden. Ze hadden beter de verblijven anders gebouwd, dan kon niemand zo dicht bij de dieren.”

Toch is ze niet van plan Chita nog stiekem op te zoeken. “Natuurlijk ga ik Chita missen! Ik zie hem graag, maar ik heb vrienden genoeg. Zij zullen mij wel filmpjes en foto’s bezorgen zodat ik hem nog kan zien.” Of Chita beter zal integreren in de groep zonder contact met bezoekers. “Dat ligt niet alleen aan mij hoor, er zijn er veel. Chita zit altijd alleen en wacht voortdurend tot hij mensen ziet die hij kent en van wie hij liefde krijgt. Het is toch een dierentuin, daar komen nu eenmaal bezoekers speciaal om naar de dieren te kijken.”

“Voor mezelf vind ik niet zo erg. Ik heb hobby’s genoeg, ik zal mijn geld dan wel aan iets anders besteden. Vervelen ga ik mij in elk geval niet doen, ik ben maar vier maanden per jaar in België voor de rest zit in het buitenland. Over heel de wereld ga ik naar dierentuinen, dat ga ik ook blijven doen.”

Om privacyredenen geven we de identiteit van de abonnee in kwestie niet vrij.