Rusland-experts: ‘Poetin heeft een mobilisatie eerder nooit aangedurfd. Dat was niet voor niets’

Het is een stap die de Russische president Vladimir Poetin de eerste maanden van de oorlog met Oekraïne angstvallig vermeed: mobilisatie. Toch zullen nu echt ook Russische burgers naar het front worden gestuurd. In een speech kondigde Vladimir Poetin woensdagochtend aan over te gaan tot een ‘gedeeltelijke mobilisatie.’

Vooralsnog zullen vooral burgers met ervaring op het slagveld worden opgeroepen, zegt Clingendael-onderzoeker Dick Zandee. “Het gaat om ex-dienstplichtigen en voormalige contractmilitairen, dus mensen die in het verleden militaire training hebben gekregen en daarna weer het maatschappelijke leven zijn ingegaan. Zij moeten nu terug naar de kazernes, voor aanvullende training.”

Het levert Rusland verse troepen op. Al is het de vraag of dat voldoende zal zijn om de het tij voor de Russen – die grote verliezen lijden – te keren. Immers: het Russische leger legt het momenteel ook af in materieel.

“De kwaliteit van het Oekraïense materieel is momenteel heel hoog”, zegt Laura Starink, voormalig correspondent van NRC en medeoprichter van het nieuwsplatform Raam op Rusland. “Bovendien is er heel veel materieel van de Russen verloren gegaan. Al was het maar omdat er veel troepen gevlucht zijn. Die materiële verliezen kunnen ze nauwelijks aanvullen op dit moment, mede door de sancties.”

Aanval op de Russische federatie

Tel daar een zeer gemotiveerd Oekraïens leger bij op en het is duidelijk dat ook met extra mankracht het Russische leger het zwaar kan krijgen. Veel hangt af van de referenda die later deze week in de bezette gebieden van de Donbas worden gehouden, denkt Zandee.

“We kunnen een gemanipuleerd resultaat verwachten, dus er zal officieel voor aansluiting bij Rusland worden gestemd”, zegt hij. “Als dat door het parlement in Moskou is bekrachtigd, hebben wij een nieuwe situatie. Dan maken die gebieden deel uit van de Russische federatie en dan kunnen Oekraïense aanvallen in de Donbas gezien worden als aanval op de Russische federatie.”

Poetin gaf in zijn toespraak aan zelfs bereid te zijn kernwapens in te zetten om Russisch grondgebied te verdedigen. Toch verwacht Zandee niet dat hij dat ook echt zal doen bij een aanval op de Donbas. “Het is niet geheel uit te sluiten, maar de Chinese president Xi heeft tijdens de ontmoeting met Poetin in Oezbekistan al een waarschuwende vinger opgestoken richting Poetin. Ook India heeft waarschuwingen geuit.”

Starink is meer onder de indruk van de dreigementen. “Zo duidelijk heeft hij het nog niet eerder gezegd”, benadrukt zij. “Op de Russische staatstelevisie wordt al vaak gedreigd met kernwapens, maar Poetin heeft dat zelf nog nooit gedaan. Hij zei er ook bij: dit is geen bluf. Dat onderstreepte hij.”

Wanhoopsdaad van een kat in het nauw

Volgens haar is er dus zeker sprake van escalatie. Starink: “We weten natuurlijk niet of hij ook gaat doen waar hij mee dreigt. In het verleden heeft hij dat wel gedaan. Veel mensen dachten ook dat de invasie niet plaats zou vinden, maar die kwam er toch. Dit is een wanhoopsdaad van een kat in het nauw, maar dat wil niet zeggen dat het ongevaarlijk is.”

De mobilisatie zal ook de manier beïnvloeden waarop de 'gewone Russen’ naar de oorlog kijken, vermoedt Starink. “Poetin heeft een mobilisatie eerder nooit aangedurfd. Dat was niet voor niets, hij weet natuurlijk dat het een heel impopulaire maatregel is.”

Starink verwacht dat sommige Russen zeker zullen proberen zich aan de oorlog te onttrekken. Daarbij wordt het volgens haar ‘een logistieke nachtmerrie’ om in korte tijd mensen voor te bereiden en naar het front te sturen. “Een volksopstand zie ik in Rusland niet zo snel plaatsvinden, maar het zal zeker de populariteit van de oorlog niet vergroten.”

Dat Poetin nu toch de beslissing neemt te mobiliseren laat volgens Starink vooral zien hoe weinig opties hij nog heeft. “Hij schaalt op en dat is behoorlijk griezelig. Want als je dreigt, moet je ook iets doen. We weten niet hoe dit verdergaat.”