‘Wie de oppositie steunde, werd meteen geëxecuteerd. Wie het regime steunde, moest zelf iemand doden. Afschuwelijk’

De dood van Mahsa Amini zorgt voor een golf van verontwaardiging en protesten in de straten van Iran. De zedenpolitie pakte de twintiger aan omdat ze haar hoofddoek niet correct zou hebben gedragen, waarna ze in een coma belandde en stierf. Ook in België passeerde haar dood niet zomaar bij de Iraanse gemeenschap.

Maandagnamiddag, Brussel. Honderden mensen met Iraanse roots scanderen slogans voor het gebouw van het ministerie van Buitenlandse Zaken. De groep demonstreert tegen het verdrag dat de Belgische regering onlangs met Iran tekende om de terrorist Assadollah Assadi terug te sturen naar zijn land. Dat gaat er bij de demonstranten niet in. Zeker niet na de dood van Amini. “De gruwelijke moord op deze jonge vrouw uit Koerdistan maakt deel uit van deze wrede oorlog en repressie”, klinkt het tijdens de betoging.

Opvallend is de aanwezigheid van vrouwenactivisten, al willen ze niet zozeer spreken met journalisten. Dat wil Elham Zanjani (44) wel. Zij woonde zelf nooit in Iran, maar haar ouders wel. Zanjani zegt dat Amani’s dood een pijnlijke wonde opende die al jaren ettert.

Sharia

“Om de protesten in Iran en hier te begrijpen, moeten we terug naar het verleden van het land”, zegt Zanjani. “Daar heeft in de jaren 80 een hele generatie zichzelf opgeofferd voor democratie en vrijheid. Duizenden mensen werden toen vermoord door het regime net na de revolutie, toen de shariawetten van kracht werden.”

In Zanjani’s stem klinkt verdriet. “Daarna begonnen de executies. Mensen die werden opgepakt, werd de vraag gesteld of ze nog trouw waren aan de oppositie. Als ze ja zeiden, werden ze meteen afgevoerd om te worden geëxecuteerd. Als ze nee zeiden, werden ze getest om uit te zoeken hoe trouw ze waren aan het regime. Dan moesten ze bijvoorbeeld iemand anders vermoorden. Het was afschuwelijk.” Zanjani herpakt zich. “Vandaag zien we dus een generatie van mensen die al veertig jaar om democratie vragen.”

Vrouwen betalen er een hoge prijs door nu te protesteren. “Ze riskeren te worden opgepakt en doodgeschoten. Ze staan op straat oog in oog met mannen in uniformen, die zware wapens dragen. Hun strijd is concreet: ze willen dit regime niet meer. Het gaat om meer dan die ene persoon die Amini op het hoofd sloeg. Vrouwen roepen het hele politieke systeem ter verantwoording.”

Het dagelijkse leven in Iran is volgens Zanjani een nachtmerrie voor vrouwen. “Ze worden de hele dag gecontroleerd door verschillende soorten politie. Dat komt allemaal door de sharia, die is ingebed in de grondwet. Dat is absurd.”

Ook vrouwenactiviste Fariba Amirkhizi (42), die in Brussel geregeld samenkomt met Iraanse vrouwen om vrouwenrechten aan te kaarten, meent dat het volk het regime beu is. “Dit meisje is niet de enige die is gestorven. We willen wel dat zij de laatste is”, zegt ze.

Seksisme

Volgens Amirkhizi kunnen we enkele conclusies trekken uit het dagenlange protest. “Het islamitische regime krijgt geen legitimiteit meer van het volk. Niet enkel door deze gebeurtenis. Dit is het gevolg van een diepe politieke en sociaal-economische crisis.” Amirkhizi ziet de internationale druk op Iran toenemen door Amini's dood.

Zelf woonde ze tot veertien jaar geleden in Iran, maar ook zij moest vluchten. “Wat me bijblijft, is dat vrouwen er worden gezien als een seksobject, maar op een andere manier dan hier.” Volgens Amirkhizi zorgt de sharia voor seksisme, door vrouwen te bedekken met hoofddoeken en kledij. “Ze gebruiken het lichaam van vrouwen voor een ideologie. Vrouwen mogen er niet zonder de toestemming van hun vader trouwen. Of ze mogen al trouwen als ze negen jaar en ‘volwassen zijn’ en menstrueren.” In België heeft Amirkhizi naar eigen zeggen een makkelijker leven, met meer vrijheid. “Ik geniet daarvan. Ik werk, heb een gezin en voel me waardevol.”

Maar haar thuisland draagt ze altijd mee. Zij en de Iraanse vrouwenbeweging organiseren vrijdag in Brussel een actie aan de Iraanse ambassade. “We betogen al jaren hier, tegen de verplichting van de hoofddoek in Iran. Dat gaan we straks opnieuw doen.”