Nog altijd geen akkoord over Vlaamse begroting, Groeipakket blijft struikelblok: "De Vlaamse regering is in crisis"

Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) maakte de afgelopen weken regelmatig reclame voor zijn Septemberverklaring, de jaarlijkse beleidsverklaring van de regering in het Vlaams parlement op de laatste maandag van september. Jambon beloofde in interviews meermaals dat hij Vlaamse maatregelen zou voorstellen die de Vlaming door de energie- en koopkrachtcrisis moeten helpen loodsen. De druk om met Vlaamse maatregelen te komen werd de laatste weken stevig opgevoerd, maar Jambon bleef benadrukken dat het belangrijk was om die maatregelen in te passen in de begroting en dus bleef de blik op de Septemberverklaring gericht.

Sinds vrijdagmiddag zit de Vlaamse regering samen om te onderhandelen over die begroting, en dus ook over de Vlaamse energie- en koopkrachtmaatregelen. Aan het begin van die gesprekken was de toon nog optimistisch. "De sfeer zit goed", klonk het toen. En al snel leek er eensgezindheid over een aantal basisprincipes: meer mensen zouden een jobbonus krijgen, het Groeipakket (de vroegere kinderbijslag) zou geïndexeerd worden, er zou een stevig steunpakket komen voor bedrijven...

Alleen sloeg die sfeer om toen het geld ook effectief verdeeld moest worden. N-VA, de partij van de minister-president én van minister van Begroting Matthias Diependaele, bleef hameren op een zekere begrotingsdiscipline. "Ook wij willen in het rood gaan en geld uitgeven, maar het tekort dat dan ontstaat moet nog wel in te halen zijn", klonk het bij een bron binnen de regering. Maar daartegenover stonden CD&V en Open VLD, die eenmalig wél dieper in de buidel leken te willen tasten. Zij bleven - ook voor de camera's - hameren op de "inflatiebonus", of de extra inkomsten voor de overheid dankzij de stijgende levensduurte. Die bonus moet volgens hen volledig naar de gezinnen en de bedrijven gaan.

Al snel werd duidelijk dat voornamelijk één thema een groot struikelblok zou vormen tijdens de onderhandelingen: het Groeipakket, of de vroegere kinderbijslag. Vorig jaar nog voerde de regering daarop een besparing in: de vaste index op het basispakket werd teruggedraaid van 2 naar 1 procent. Daar kwam toen veel kritiek op.

Om de koopkracht van gezinnen te versterken wil CD&V, die besparing nu terugdraaien. Bovendien willen ze het basispakket opnieuw koppelen aan de gezondheidsindex, wat ervoor zou zorgen dat de kinderbijslag toeneemt telkens de spilindex overschreden wordt. "CD&V wil het basisbedrag voor iedereen gevoelig verhogen door dat bedrag te indexeren", zegt VRT NWS-journaliste Lonne Van Erp, die de onderhandelingen de voorbije nacht gevolgd heeft. "Het is duidelijk dat dat voor hen een belangrijk strijdpunt is."

Maar aan die maatregel hangt een behoorlijk prijskaartje. Coalitiepartners Open VLD en N-VA lijken (onder meer daarom) niet mee te willen gaan in het voorstel. Een beperktere indexatie is voor hen wel bespreekbaar. Daarnaast willen ze vooral een extra inspanning doen voor de meest kwetsbare gezinnen. "Open VLD en N-VA willen de sociale toeslagen verhogen en de groep die er recht op heeft, vergroten. Maar bij CD&V klinkt het dat niet alleen wie een sociale toeslag krijgt, geholpen moet worden, de crisis treft iedereen", zegt Van Erp.

"CD&V blijft hameren op het belang van de indexering en heeft een voorstel gedaan dat ze zelf evenwichtig noemen. Dat voorstel hebben ze nu teruggekregen, met aanpassingen. Volgens hen zijn er een aantal cruciale zaken aangepast. De gesprekken waren even geschorst omdat CD&V dat intern wilde bekijken. Intussen zitten de partijen opnieuw samen met minister-president Jan Jambon om het erover te hebben."

Ook het uitvallen van minister van Welzijn en viceminister-president Hilde Crevits (CD&V) lijkt de onderhandelingen te hebben bemoeilijkt. De minister werd zaterdagavond plots onwel, waarop ze naar het ziekenhuis werd gebracht voor controle.

Het gaat ondertussen beter met minister Crevits, maar ze moet van de dokters wel nog een paar dagen rusten waardoor ze niet fysiek bij de onderhandelingen aanwezig kan zijn.

Collega-CD&V-ministers Jo Brouns en Benjamin Dalle nemen samen haar plaats in aan de regeringstafel. "Je hoort bij de andere partijen toch wel dat haar ervaring en haar gewicht aan de onderhandelingstafel gemist worden. Brouns en Dalle zijn jong en relatief nieuw, je hoort toch dat ze niet op dezelfde manier wegen", zegt Van Erp. Al wordt er wel teruggekoppeld naar de partij. Er zou vannacht verschillende keren met minister Crevits gebeld zijn om te overleggen.

Bronnen vermoeden dat Brouns en Dalle een duidelijke briefing van hun voorzitter Sammy Mahdi hebben gekregen en daardoor niet van hun standpunt willen of durven wijken.

Over een aantal andere zaken lijkt er ondertussen wel degelijk eensgezindheid te zijn. Zo lijkt het erop dat meer mensen recht zullen krijgen op een jobbonus. Die werd eind vorig jaar al aangekondigd. Het is een extraatje voor wie voltijds werkt en minder dan 2.500 euro bruto per maand verdient. Wie voltijds werkt en minder dan 1.800 euro bruto heeft, ontvangt het maximumbedrag van 600 euro, wie 2.500 euro bruto verdient, ontvangt nog 20 euro.

Ook ligt er een stevig steunpakket op tafel voor bedrijven, met zowel renteloze leningen als premies (weliswaar gekoppeld aan voorwaarden). Er zou ook ingegrepen worden op de indexatie van de huurprijzen. En de Vlaamse heffingen die de regering vorig jaar (eenmalig) uit de energiefactuur liet halen, zouden ook dit jaar uit de factuur blijven. Alleen geldt in de politiek altijd: er is pas een akkoord als er over alles een akkoord is. En dat lijkt voorlopig nog niet echt in zicht.

Nochtans begint de tijd stilaan heel erg te dringen. Jambon wordt vanmiddag om 14 uur in het Vlaams Parlement verwacht om daar zijn Septemberverklaring voor te stellen en dus het akkoord uit de doeken te doen. De vraag is of die deadline nog haalbaar is, gezien de gesprekken nog steeds "moeizaam" lijken te verlopen.

"Ik denk dat we onomwonden kunnen zeggen dat de Vlaamse regering in crisis is", zegt Bart Verhulst in "Het Journaal". "Hoe langer dat duurt, hoe harder de woorden worden. Vooral van N-VA en Open VLD richting CD&V: 'Ze zijn gek geworden', 'Dit is totaal onverantwoord', 'CD&V speelt politieke spelletjes', 'Sammy Mahdi doet aan domme profileringsdrang', ... Jambon heeft aan tafel ook aan CD&V gezegd: 'Jullie laten mij vallen als een baksteen, terwijl ik destijds altijd achter Wouter Beke ben blijven staan'."

Wettelijk gezien moet Jambon vandaag trouwens niet per se een verklaring afleggen in het Vlaams Parlement. "Wel komt het Vlaams Parlement sowieso de vierde maandag van september, vandaag dus, samen. Traditiegetrouw hoort daar dan die beleidsverklaring van de minister-president bij. Als die er niet komt, is dat een enorm gezichtsverlies voor Jambon en voor de hele regering. En ze hadden al veel kritiek gekregen omdat ze zo lang gewacht hadden met maatregelen."