Japan neemt afscheid van vermoorde ex-premier Shinzo Abe met staatsbegrafenis: witte bloemen maar ook protest, waarom zijn de Japanners verdeeld? 

Het was de weduwe die de as van Abe uiterst voorzichtig naar binnendroeg voor de ceremonie in de Nippon Budokan-arena in Tokio. Ruim 4.000 gasten en een 50-tal voormalige en huidige wereldleiders waren uitgenodigd. De twee uur durende staatsbegrafenis focuste op de verwezenlijkingen van de voormalige premier. Huidig eerste minister Kishida sprak 12 minuten lang lovend over zijn voorganger en legde een handgeschreven gebed op het groots opgezette altaar.

In de arena zaten onder anderen de Japanse kroonprins Akishino, Amerikaans vice-president Kamala Harris, de Indiase premier Narendra Modi, de Canadese premier Justin Trudeau, voormalig Brits premier Theresa May en EU-president Charles Michel. Zij legden na afloop witte bloemen op het altaar.

Buiten de arena verzamelden zich Japanners die een laatste groet wilden brengen, maar ook betogers die het niet pikken dat "de regering doet wat ze wil". Er zijn (voorlopig) geen meldingen van incidenten. De veiligheidsdiensten hadden naar schatting 20.000 agenten ingezet om alles in goede banen te leiden.

Shinzo Abe werd in juli op straat neergeschoten tijdens een verkiezingstoespraak. De gewezen Japanse premier (67) overleed later aan zijn verwondingen. De schutter werd meteen gevat. Hij koesterde wrok "tegen een specifieke religieuze organisatie en geloofde dat Abe deel uitmaakte van die organisatie".

Het gaat om de Verenigingskerk, oorspronkelijk gesticht in 1954 in Zuid-Korea als tegengewicht voor het communisme. De Kerk wordt ervan beschuldigd gelovigen onder druk te zetten grote sommen geld te schenken. De moeder van de schutter deed dat en zou haar gezin een bankroet hebben bezorgd. 

Afgelopen zomer kwamen 10.000 Japanners op straat uit protest en vorige week stak een man zich nog in brand nabij het kantoor van de huidige premier. De staatsbegrafenis is controversieel te noemen. Maar het ongenoegen gaat ruimer en dieper.

De afgelopen maanden domineerden in de Japanse media onthullingen over de liberaal-democratisch partij (LPD), de partij van huidig premier Fumio Kishida, die banden zou hebben met de Verenigingskerk. Het bracht de pittige discussie op gang of de staatsbegrafenis van om en bij de 12 miljoen euro wel te verantwoorden is. Zondag bleek uit een poll van het Japanse nieuwsagentschap Kyodo dat 60,8% tegen een staatsbegrafenis is. 

Betogers kaarten ook aan dat Abe "Japan naar de oorlog leidde" door de grondwet te herinterpreteren. De pacifistische grondwet die Japan na de Tweede Wereldoorlog kreeg, bleef overeind onder Abe, maar de voormalige premier wist die te wijzigen zodat Japan niet langer alleen het leger mocht inzetten uit zelfverdediging. Vanaf 2015 mochten ook bondgenoten militair worden bijgestaan.  

Een staatsbegrafenis is in Japan voorbehouden aan leden van de keizerlijke familie. In de jaren 60 werd slechts voor één politicus een uitzondering gemaakt, en nu dus opnieuw voor Abe. De ex-premier heeft een zekere cultstatus: hij was de langstzittende eerste minister in de geschiedenis van het land, bracht politieke stabiliteit, deed de economie heropleven en was internationaal een vertrouwd gezicht. Abe zette Japan op de wereldkaart.

Ook de manier waarop Abe omkwam, heeft bij de uitvaartkeuze een rol gespeeld. De natie was in ware shock, de oud-premier werd aangevallen met een zelfgemaakt vuurwapen. En dat terwijl Japan geldt als een van de veiligste landen ter wereld en bijna geen gewelddadige criminaliteit kent.