Afgelopen zondag werd in de Nord Steam 2-pijpleiding sterk drukverlies vastgesteld. De leiding in kwestie werd nog nooit gebruikt, maar staat wel onder druk. Nog geen 24 uur later: ook drukverlies bij Nord Stream 1. Die oudere set leidingen werd wél al gebruikt. Tot eind augustus stroomde er Russisch gas naar Duitsland. Bij de die pijpleidingen gaat het om twee aparte lekken. Beide lekken aan die laatste pijpleiding bevinden zich buiten territoriale wateren, maar wel binnen de exclusieve economische zones van Denemarken en Zweden. De autoriteiten van beide landen bevestigden de lekken.

Door de lekken, allemaal ter hoogte van het Deense eiland Bornholm, kwamen er grote gasbellen aan de oppervlakte. Kort nadien werden veiligheidsperimeters ingesteld, het scheepsverkeer werd stilgelegd en omgeleid. De gasbellen waren zo groot dat Zweedse autoriteiten ze konden waarnemen op radarschermen. Het grootste lek is goed voor een bel met een diameter van een kilometer.

Onderzeese explosies

Over de oorzaak van de lekken is nog niets officieel bekend. De pijpleidingen liggen bijzonder diep, waardoor een ongeluk met overvarende schepen uitgesloten lijkt.

Dinsdagnamiddag raakte echter bekend dat op dezelfde dag als het ontstaan van de lekken er krachtige onderzeese explosies werden waargenomen. “Er kan geen twijfel bestaan over het feit dat het gaat om ontploffingen”, zegt Björn Lund van het Zweedse nationale seismologische instituut bij de Zweedse openbare omroep. In totaal hebben zo’n dertigtal Zweedse meetstations de explosie geregistreerd.

Denemarken en Zweden houden crisisoverleg na de ontdekking van de lekken in de Baltische Zee. De Zweedse minister van Buitenlandse Zaken Ann Linde verklaarde aan de krant Aftonbladet dat verschillende ministeries en overheidsagentschappen daarbij betrokken zijn. Er is ook Zweeds-Deens overleg gepland.

Ondertussen trok Denemarken het waakzaamheidsniveau voor energie-infrastructuur op, waardoor extra veiligheidsmaatregelen worden genomen. Het Deense energieagentschap had het over “extreem zeldzame” gebeurtenissen.

“Terroristische aanslag gepland door Moskou”

Voor het nieuws van de ontploffingen bekendraakte, noemde het Kremlin de lekken “een compleet ongeziene situatie die onderzoek vergt”. Of er sprake is van sabotage? “Niets kan worden uitgesloten totdat er resultaten zijn van het onderzoek”, zei Kremlin-woordvoerder Dmitri Peskov.

Vanuit Kiev weerklonk een heel ander verhaal. “Het grootschalige gaslek van Nord Stream 1 is niks meer dan een terroristische aanslag gepland door Moskou en een daad van agressie tegen de Europese Unie”, zo schreef Michailo Podoljak, een raadgever van Oekraïense presidentschap, dinsdag op Twitter.

Volgens Podoljak wil Rusland “de economische situatie in Europa destabiliseren en paniek zaaien voor de winter” uit vrees voor een ongekende energiecrisis in Europa in de komende maanden. “Het beste antwoord op een tiran, zijn tanks voor Oekraïne”, meent Podoljak. Hij vraagt om meer leveringen van westerse wapens aan het Oekraïense leger om de troepen van Moskou aan te pakken.

Gasprijs

Een woordvoerder van de Europese Commissie zei dat het nog te vroeg is om te speculeren over de oorzaak van de lekken. Ook ziet de Commissie geen problemen wat betreft bevoorradingszekerheid of -veiligheid voor komende winter.

Wel had het nieuws een effect op de gasprijs. Op de toonaangevende Nederlandse termijnmarkt steeg de gasprijs dinsdag met zo’n 10 procent tot meer dan 190 euro per megawattuur. “De prijzen stijgen als gevolg van de speculatie dat dit sabotage was”, zegt James Huckstepp, hoofd EMEA gasanalyse bij S&P Global Commodity Insights.

De analist kijkt met grote ogen naar de stijging. Er stroomt geen gas door de leidingen en S&P Global Commodity Insights ging er al van uit dat Rusland voor het einde volledig zou stoppen met leveren aan Europa. “Ook wat die sabotage zou inhouden, is op zich al speculatief.”