De mobilisatie is een ramp voor de Russen, en aan de reacties te merken zijn ze doodsbang

“Ik heb een zwangere vrouw en een hypotheek. Mijn vrouw is in paniek en ik heb geen geld om naar het buitenland te gaan. Hoe ontsnap ik aan het leger?”

Dat soort berichten ontvangen we bij Help Desk, een website die ik met andere journalisten in juni heb opgezet om slachtoffers van de Russische regering te helpen. De man die het schreef, heeft zeven jaar geleden zijn dienstplicht vervuld en is nu opgeroepen voor de oorlog in Oekraïne. Het interesseert de Russische regering niet wie zijn hypotheek zal betalen of voor zijn zwangere vrouw zal zorgen. Ze wil alleen maar meer kanonnenvoer.

Sinds Vladimir Poetin een ‘gedeeltelijke mobilisatie’ heeft afgekondigd, zodat hij honderdduizenden mannen voor zijn mislukte oorlog kan oproepen, hebben wij tienduizenden dergelijke berichten ontvangen. Sommige mensen klagen, andere zijn opstandig of gewoon verslagen. Maar allemaal hebben ze dezelfde wens: aan de oorlog ontsnappen.

Waarschijnlijk kunnen ze dat niet. In theorie worden alleen reservisten opgeroepen, maar in de praktijk belet niets de regering om zoveel mannen te mobiliseren als ze wil. Het aanvankelijk aangekondigde aantal, 300.000, lijkt nu al zwaar onderschat. Dit is een ramp voor de Russen, en aan de reacties te merken zijn ze doodsbang.

Weinig opties

Die angst rijmt niet met de zogezegde massale steun voor de oorlog. In werkelijkheid is de steun veel zwakker dan de Kremlin-media beweren. Weinig mensen zijn bereid te gaan vechten. Het enthousiasme is zo klein dat Jevgeni Prigozjin, het hoofd van een huurlingenleger en een zakenvriend van Poetin, in de gevangenissen soldaten moet rekruteren.

Gewone burgers die aan een hels lot willen ontsnappen, hebben weinig opties. Sommige mensen zijn naar Wit-Rusland uitgeweken, maar we krijgen al informatie dat ze aan Rusland zullen worden uitgeleverd.

Wat zijn de alternatieven voor een vlucht via Wit-Rusland? De Baltische staten laten vrijwel geen Russen meer binnen. De grens met Oekraïne is natuurlijk dicht. Finland maakt plannen om eveneens zijn grens te sluiten. De enige mogelijkheden die overblijven zijn Georgië, waar bij de grens een file van meer dan 24 uur staat en mensen soms zonder duidelijke reden worden afgewezen. Er zijn ook verre landen, zoals Noorwegen, Kazachstan, Azerbeidzjan of Mongolië. Maar daar geraak je niet zomaar.

Vliegtuigtickets naar de enkele bestemmingen die Russen nog kunnen bereiken, nadat het grootste deel van het Europese luchtruim in februari werd gesloten, zijn vrijwel uitverkocht. Wil je naar het buurland Kazachstan vliegen? Een ticket, tweemaal overstappen, kost nu 20.000 dollar. Naar Armenië? Sorry, geen tickets meer. Of naar Georgië? Voor het begin van het Russisch-Georgische conflict in 2008 waren er dagelijks vluchten naar Tbilisi. Nu dus niet meer.

Paria’s

De vreselijke waarheid is dat de Russen paria’s zijn geworden. In veel landen zijn ze niet meer welkom en ze hebben steeds minder mogelijkheden om een wettelijke status te verkrijgen, een werkvergunning of zelfs een bankrekening. Niemand staat te wachten om vluchtende Russen te onthalen.

Het is hoe dan ook niet duidelijk hoelang de Russische overheid nog zal toelaten dat mensen het land verlaten. Sommige regionale militaire overheden hebben al verboden dat mannen die in aanmerking komen voor mobilisatie – dus vrijwel alle mannen – hun stad of dorp verlaten.

Buitenlanders die deze gruwelijke toestanden zien, vragen zich af waarom de Russen niet protesteren. Nu, veel Russen doen dat. Een avond na de bekendmaking van de oproeping heeft de Russische politie in dertig steden overal in het land meer dan duizend demonstranten opgepakt. Sommigen werden zwaar afgeranseld. Voor wie nooit onder een dictatuur heeft geleefd is hun moed is onvoorstelbaar.

Kan Poetin ten val worden gebracht? Niemand weet hoe dat zou lukken. De belangrijkste politicus van de oppositie, Aleksej Navalny, zit achter de tralies. Protesten zijn effectief verboden en zelfs de mildste uitspraak tegen de oorlog kan Russen een zware gevangenisstraf opleveren. Zelf word ik vervolgd omdat ik op Instagram heb geschreven dat het bloedbad in het Oekraïense Boetsja het werk van het Russische leger was. De Russen hebben geen zichtbare hoop op een betere toekomst.

Wij hebben in Rusland een gezegde: ‘Voronezh bombarderen.’ Voronezh is een Russische stad niet ver van de Oekraïense grens, maar de uitdrukking verwijst niet naar bombardementen door Oekraïne. Wel naar de perverse gewoonte van de Russische autoriteiten om zich als reactie op de handelingen van andere regeringen op hun eigen burgers te wreken.

Op 21 september heeft Poetin misschien wel het beste voorbeeld aan de lijst toegevoegd. Gefrustreerd door het verzet van Oekraïne straft hij Russische burgers voor zijn falen.

De doodstraf is verboden in Rusland. Maar veel mensen zullen Poetins beslissing met hun leven bekopen.

© 2022 The New York Times Company