Na de annexatie roept Poetin op tot staakt-het-vuren. Maakt dat nog een kans?

Wat heeft Poetin precies aangekondigd?

In het Kremlin heeft Vladimir Poetin en overeenkomst ondertekend om de Oekraïense regio’s Donetsk, Loehansk, Cherson en Zaporizja bij het Russische grondgebied in te lijven. In een toespraak zei de Russische president dat “er vier nieuwe provincies zijn in Rusland”. De vier regioleiders woonden die ceremonie ook bij.

Volgens Poetin hebben de inwoners de voorbije week hun keuze tot aanhechting bij Rusland duidelijk gemaakt in referenda. Die worden internationaal echter niet erkend. Ze werden ook enkel in de bezette delen van de regio’s aangekondigd en werden gekenmerkt door grootschalige fraude.

De inwoners van de regio’s hebben zoals iedereen het recht op zelfbeschikking, verdedigde Poetin de referenda. “In 1991 werd de catastrofale beslissing genomen de Sovjet-Unie uiteen te laten vallen.” Volgens hem heeft dat het hele maatschappelijke weefsel van de Russischtalige wereld onderuit gehaald. “Mensen werden van hun moederland afgescheurd.” Hij zei ook te vechten voor een “groots, historisch Rusland”.

Ook het Westen en de Verenigde Staten moesten het ontgelden. Poetin is ervan overtuigd dat de westerse elites zich nog steeds als kolonisators gedragen die Rusland willen vernietigen. Hij beweert dat de VS door middel van geweld nog steeds een wereldrijk bij elkaar houden, waar de NAVO-lidstaten deel van uitmaken.

Volgens Poetin verwerpt het Westen “alle morele normen, familiewaarden en religie” en wil Rusland daar niet in meegaan. “Willen we dat onze kinderen geslachtsoperaties wordt aangeboden? De dictatuur van het Westen is ook gericht tegen de landen van het Westen zelf. We zien puur satanisme in het Westen.”

Wat houdt de annexatie precies in?

Het is niet helemaal duidelijk waar Poetin de grens wil leggen van het gebied dat hij wil annexeren. De vier provincies die hij claimt, staan immers niet volledig onder controle van Russische troepen. Wat wel duidelijk is, is dat het zou gaan om een gebied dat 18 tot 22 procent van het Oekraïense grondgebied beslaat.

De regio Loehansk is dan wel bijna volledig onder Russische controle, en eerder hebben Russischgezinde separatisten de Volksrepubliek Loehansk al uitgeroepen. Maar in de Donetsk-regio heeft het Russische leger maar zo’n 60 procent van het grondgebied in handen. De rest van dat gebied moet dus eerst nog “bevrijd” worden, zei Kremlin-woordvoerder Dmitri Peskov.

Ook de regio Zaporizja staat maar voor 70 procent onder Russische controle.

Wel duidelijk is dat het Kremlin de regio volledig als Russisch grondgebied zal beschouwen. Elke aanval op dat gebied, zal na de annexatie als een aanval op Rusland beschouwd worden.

Of andere landen de annexatie zullen erkennen, is verre van zeker. In 2014 annexeerde Poetin al het schiereiland Krim, na een referendum dat ook in frauduleuze omstandigheden plaatsvond. Slechts enkele landen, waaronder Wit-Rusland, Cuba, Afghanistan, Syrië en Nicaragua, steunen Rusland in de erkenning van de Krim als Russisch grondgebied.

Poetin roept op tot een staakt-het-vuren. Maakt dat kans op succes?

De Russische president roept de regering in Kiev op om de vijandelijkheden te staken en terug te komen naar de onderhandelingstafel. Rusland is volgens hem klaar voor nieuwe onderhandelingen.

Of die ook kans op slagen hebben na deze escalatie, is zeer twijfelachtig. Rusland zegt nu al het geannexeerde gebied “met alle mogelijke middelen te willen beschermen” en zeker niet meer te willen afgeven. Eerder zei Poetin al dat hij niet zou terugdeinzen om nucleaire wapens te gebruiken om de “territoriale integriteit” van Rusland te verdedigen.

Oekraïens president Volodymyr Zelensky belooft met een krachtig antwoord op de annexatie van zijn grondgebied te komen en heeft zijn defensie- en veiligheidschefs samengeroepen voor een noodbijeenkomst. Hij vraagt formeel het lidmaatschap van de NAVO aan via een “versnelde procedure”, maakt hij bekend op zijn Telegram-kanaal. “De facto hebben we al bewezen dat we compatibel zijn met de normen van het bondgenootschap”, aldus Zelensky.

“Beide landen geven blijk te willen doorgaan tot het bittere einde”, zegt Rusland-kenner Ria Laenen (KU Leuven). “Poetin kan hier de mobilisatie mee verantwoorden en tegelijkertijd de escalatie met het Westen verder opdrijven.”

Hoe reageert de wereld?

Antonio Guterres, secretaris-generaal van de Verenigde Naties, vindt Poetins zet een “gevaarlijke escalatie” die de kans op vrede in de regio bovendien nog bemoeilijkt.

Ook de 27 leiders van de Europese Unie veroordelen de illegale annexatie van de vier Oekraïense regio’s bij Rusland, zegt Europees president Charles Michel. “We erkennen de schijnreferenda niet en zullen dat ook nooit doen. We zullen ook deze illegale annexatie nooit erkennen.”

Commissievoorzitter Ursula von der Leyen zegt dat “alle gebieden die de Russen illegaal bezetten Oekraïens land zijn en altijd deel zullen blijven uitmaken van deze soevereine natie. De illegale annexatie verandert daar hoegenaamd niets aan.”

Onze premier Alexander De Croo reageert op Twitter: “Donetsk, Loehansk, Cherson en Zaporizja maken deel uit van Oekraïne. Geen oorlog en geen enkel bespottelijk referendum zal dat veranderen.”

“De schijnreferenda die Poetin hield in de illegaal bezette gebieden van Oekraïne zijn niets waard”, zegt de Duitse bondskanselier Olaf Scholz. “Ze zijn illegaal volgens het internationaal recht. Duitsland zal de vermeende resultaten nooit erkennen”, een boodschap die hij telefonisch ook aan president Zelensky heeft overgemaakt.

Amerikaans president Joe Biden benadrukt dat Rusland het internationale recht schendt. “deze acties hebben geen enkele legitimiteit. De Verenigde Staten zullen altijd de internationaal erkende grenzen van Oekraïne respecteren.”

Giorgia Meloni, die na haar verkiezingsoverwinning op koers ligt om Italiaans premier te worden, zegt dat Poetin “nogmaals zijn Sovjet-achtige, neo-imperialistische visie demonstreert die het hele Europese continent bedreigt”.