Zweedse Svante Pääbo bekroond met Nobelprijs voor Geneeskunde voor zijn onderzoek naar genetisch materiaal van uitgestorven mensachtigen

Svanto Pääbo, verbonden aan het Max Planckinstituut in Leipzig, is gespecialiseerd in de evolutionaire genetica. De wetenschapper is één van de grondleggers van de paleonomica. Dit is het bestuderen van genetische verschillen en gelijkenissen tussen de mens en andere uitgestorven mensachtigen zoals de Neanderthaler. Aan de hand van DNA ontdekken we dus wat ons nu net zo uniek maakt als Homo sapiens en ook hoe onze genetische evolutie een impact heeft op wie we zijn vandaag. “Door de genetische verschillen bloot te leggen die alle levende mensen onderscheiden van uitgestorven mensachtigen, hebben zijn bevindingen de basis gelegd voor het onderzoek naar wat ons mensen zo uniek maakt,” aldus de jury. “De genetische verschillen tussen Homo Sapiens en onze nu uitgestorven naaste verwanten waren onbekend tot ze door het werk van Pääbo werden geïdentificeerd,” voegt het Nobelcomité er in zijn besluit aan toe.

De wetenschapper kreeg al heel wat lof voor zijn baanbrekend onderzoek. Zo slaagde hij in iets dat voor velen onmogelijk leek. Hij bracht voor het eerst het genoom van de Neanderthaler in kaart. Een technisch huzarenstuk omdat DNA na verloop van tijd afbreekt. Aangezien dat de laatste Neanderthaler zo’n 30.000 jaar geleden op aarde rondliep blijft er nog maar weinig DNA om te bestuderen over. Maar na jaren wetenschappelijk onderzoek slaagde Pääbo hier toch in.

Daarnaast ontdekte hij een nieuwe mensachtige die de naam Denisova kreeg en kwam hij tot de conclusie dat er ‘genoverdracht’ had plaatsgevonden tussen uitgestorven mensachtigen en de Homo sapiens. Dit is ook vandaag de dag nog relevant aangezien de aanwezigheid van bepaalde genen een invloed kan hebben op de werking van ons lichaam. Zo ontdekten Pääbo en collega wetenschappers dat van neanderthalers geërfde genen bijvoorbeeld een impact kunnen hebben op het verloop van COVID-19.

De Nobelprijs voor Geneeskunde wordt toegekend voor een ontdekking die van groot belang is geweest in de biowetenschappen of geneeskunde. Het gaat dan om ontdekkingen die een impact hebben gehad en/of zullen hebben op de mensheid. De selectieprocedure loopt van februari tot oktober. De genomineerden zijn altijd een goed bewaard geheim. Pas na 50 jaar worden alle genomineerden van een jaar bekend gemaakt.

De gerenommeerde bekroning gaat gepaard met een geldprijs ter waarde van 10 miljoen Zweedse kronen (goed 918.000 euro), een unieke medaille ontworpen door Erik Lindberg, en natuurlijk heel wat eer. Op 10 december, de sterfdatum van Alfred Nobel, worden de prijzen officieel overhandigd.

Al 113 Nobelprijzen zijn er ondertussen uitgereikt aan 225 laureaten sinds 1901. Slechts 12 van hen waren vrouwen. De jongste laureaat ooit is Frederick G. Banting met 32 jaar, de oudste Peyton Rous met 87 jaar. De Nobelprijs voor Geneeskunde ging vorig jaar naar de Amerikaanse fysioloog David Julius en de Armeens-Amerikaanse moleculair bioloog en neurowetenschapper Ardem Patapoutian voor hun ontdekking van temperatuur- en tastreceptoren in het lichaam.

Opmerkelijk: ook de vader van Svante Pääbo, Sune Bergström, mocht dezelfde wetenschappelijke onderscheiding in ontvangst nemen in 1982. De biochemicus kreeg samen met Bengt Ingemar Samuelsson en Sir John Robert Vane de Nobelprijs voor Fysiologie en Geneeskunde voor hun onderzoek naar prostaglandinen. Svante draagt echter de achternaam van zijn moeder, de Estse chemicus Karin Pääbo waarmee Bergström een buitenechtelijke affaire had. Het is de achtste keer dat een kind van een Nobelprijs winnaar of winnares ook in de prijzen valt.