‘Weg met de overheid’: wat is de internationale beweging van de ‘soevereinen’, die ook in België aanhang heeft?

“Soeverein goudhandelaar, liefhebber van geschiedenis, de vrijheid, burgerrechten en de Belgische grondwet uit 1831.” Zo omschreef Yannick V. zichzelf op zijn Twitteraccount.

De 36-jarige man die woensdagochtend bij een huiszoeking door de politie werd neergeschoten, omdat hij het vuur zou geopend hebben op de agenten, staat ondertussen bekend als een ‘prepper’. Hij was dus iemand die zich voorbereidde op de ondergang van de maatschappij. Maar ook het woord ‘soeverein’ werd door hem gebezigd.

Wat bedoelde hij daar precies mee? V. schreef een dossier bij elkaar voor het online magazine Macro Trends over preppen, waarin hij schetste wat er gebeurt wanneer de samenleving als een kaartenhuis in elkaar stort en iedereen op zichzelf is aangewezen.

V. schreef de tekst als een handleiding, om te tonen hoe iemand zich daar het best op voorbereidt. “Een vrij man, een soeverein mens, zorgt namelijk voor zichzelf en rekent niet op een ander om datgene te beschermen dat hem het dierbaarst is”, schreef hij.

Sovereign citizen movement

Het preppen is in oorsprong een Amerikaans fenomeen, de beweging van de ‘soevereinen’ is dat ook. De ‘sovereign citizen movement’ is een vrij losse beweging van mensen, die het gezag van de Amerikaanse overheid niet erkennen. Geen overheid betekent dus ook dat ze geen belastingen willen betalen om die overheid in stand te houden.

De soevereinen erkennen ook het gezag van rechtbanken niet en geloven dat ze via bepaalde loopholes en uitzonderingen het juridische systeem buitenspel kunnen zetten. Voor veel aanhangers is de beweging niet meer dan een ideologie. Maar soms is het ook al tot gewapende confrontaties met de politie gekomen, waardoor Amerikaanse FBI de soevereine extremisten beschouwt als ‘domestic terrorists’.

Vanuit de VS heeft de beweging zich nog naar andere landen verspreid. Tijdens de truckers-protesten in Canada waren er soevereinen aanwezig en ook bij enkele rechtszaken tegen de coronamaatregelen in het Verenigd Koninkrijk doken ze op. Door de pandemie heeft de beweging dus de wind in de zeilen gekregen, ook al bestaat ze al langer.

In Duitsland is er nog een speciale variant: de Reichsbürger. Zij vinden de huidige Bondsrepubliek niet legitiem en willen terug naar het Duitse Rijk zoals dat tot in 1945 bestond. Het democratische bestel in Duitsland is hun ogen opgedrongen door de geallieerden. En omdat ze de Bondsrepubliek niet erkennen, kunnen haar wetten niet op hen van toepassing zijn.

Het gedachtegoed van V. lijkt dus iets anders dan dat van de soevereinen. V. dacht dat de overheid op een bepaald moment zou instorten. Soevereinen erkennen de overheid niet. Maar in de praktijk hebben de theorieën dus wel wat raakvlakken: het individu is op zichzelf aangewezen.

Vaak sluiten veel van zulke complottheorieën inderdaad bij elkaar aan, zo zegt een Nederlandse onderzoeker die extremistische groeperingen bestudeert en liever anoniem wil blijven. “De soevereinenbeweging maakt deel uit van dat anti-overheidsdenken. Hoewel de ideologie niet per se hetzelfde is, komen de narratieven wel overeen. Ook bij extreemrechts bestaat het idee dat er een burgeroorlog zal uitbreken, waardoor de samenleving in elkaar stort.”

Workshops

Voor de dood van V. waren zowel de preppers als de soevereinen in ons land relatief onbekend. Maar ook hier lijkt er een ruimere aanhang te bestaan. Een Facebookpagina over “autonomie en soevereiniteit”, waarvan Isabelle Lambrecht een beheerder is, heeft zo’n 4.000 volgers. Op de pagina is een link te vinden naar de site levende-gemeenschap.eu.

Lambrecht “voortrekker van de soevereine beweging” wil er mensen leren hoe ze zich aan het wettelijke systeem kunnen onttrekken. “Met je live lawful claim, geef jij de overheid het signaal dat je je recht als man of vrouw wil opnemen en dat je geen onderdeel meer wil zijn van het legale systeem; want het legale systeem maakt je monddood door je te degraderen tot een legale fictie...”

Volgens de site biedt ze tegen betaling ook workshops en cursussen aan. Er is een traject waar kandidaten zogezegd kunnen leren hoe ze uiteindelijk hun eigen wet bepalen. Kandidaten moeten dan volgens de site wel bereid zijn om hun recht op zelfbeschikking voor een rechtbank af te dwingen.

Geïnteresseerden kunnen ook documenten aanvragen, al is het volgens de site mogelijk dat die schrijffouten bevatten. Enkele documenten die Lambrecht in de aanbieding heeft zijn: een diplomatiek pasport (sic) en een attest om geen mondmasker te moeten dragen.

Op haar persoonlijke Facebookpagina, met meer dan 5.800 volgers, staan heel wat berichten over het het rechtssysteem. Ook lezen we over tarrotkaarten, het watermantijdperk en zien we een meme over Marc Van Ranst. De Morgen probeerde haar op verschillende manieren te contacteren, maar kreeg geen antwoord.

In Nederland zijn soevereinen al in de aandacht gekomen, omdat ze brieven en mails naar lokale besturen hebben gestuurd. “Ze geven dan als boodschap: wij doen niet meer mee, we vallen niet meer onder het gezag van de overheid”, zegt de Nederlandse onderzoeker. “Ze baseren zich dan op allerlei wetsartikels. Juridisch klopt er niets van, maar het ziet er soms wel indrukwekkend uit.”