‘The Nasty Party’: na een maand onder Truss krijgt het imago van de Tory’s klappen

Uiteindelijk was ‘the lady’ toch bereid tot een ommezwaai. Dagenlang heeft Liz Truss volgehouden dat de miljonairsvriendelijke minibegroting ondanks politieke kritiek en financiële onrust niet zou worden aangepast, maar maandag moest de Britse premier onder druk van haar partij alsnog overstag. Het hoogste belastingtarief van 45 procent blijft intact. Reeds een maand na haar aantreden wordt er gespeculeerd over wie Truss, en haar minister van Financiën Kwasi Kwarteng, kunnen opvolgen.

De premier zal niet met veel plezier zijn afgereisd naar Birmingham, waar zondag het vierdaagse partijcongres van de Conservatieve Partij begon. Dat had niet zozeer te maken met luidruchtige en opdringerige demonstranten die ervoor zorgden dat Conservatieve politici – alsmede journalisten, denktankers en gewone leden – spitsroeden moesten lopen naar het muziektheater van Engelands tweede stad. Nee, het waren haar opstandige partijgenoten van wie ze het meeste te vrezen had.

In een interview op de BBC had ze zondagochtend nog beweerd dat de presentatie van de minibegroting te wensen had overgelaten, maar dat ze achter de inhoud stond. Ze had buiten oudgediende Michael Gove gerekend. Enkele maanden geleden had hij beweerd met politiek pensioen te gaan, maar opeens ontpopte hij zich tot rebellenleider. Hij maakte een tournee langs de studio’s met de bewering dat het bevoordelen van de rijken, zeker in deze tijden, gewoon niet kan.

Motie van wantrouwen

Bij Truss moet een alarmbel zijn afgegaan. Met vervroegd pensioen of niet, Gove is nog steeds een zwaargewicht binnen de partij, eentje die het elke premier moeilijk kan maken. Boris Johnson weet daar alles van. Een ander veeg teken was dat er maar een paar fractieleden bereid bleken de plannen te verdedigen. Het begon ernaar uit te zien dat de Conservatieven, ondanks een Kamermeerderheid van 78 zetels, een stemming over de financiële plannen zouden verliezen. Dat staat gelijk aan een motie van wantrouwen.

Het handhaven van het hoogste belastingtarief is maar een deel van de belastingverlagingen, 2,3 miljard van de 50 miljard euro. Binnen de partij klinkt de roep een grote ommekeer te maken, maar dat zit er voorlopig niet in. In zijn tamme toespraak beweerde een nerveuze Kwarteng, met een Engels gevoel voor understatement, dat zijn aankondiging tien dagen geleden voor ‘een beetje turbulentie’ had gezorgd. ‘Geen paniek’ was dan ook de strekking van zijn twintig minuten durende betoog.

Of de politieke schade te repareren is, valt te bezien. Er heerst veel wantrouwen binnen de partijtop. Truss had de verantwoordelijkheid voor de minibegroting bij Kwarteng gelegd en erkende dat niemand binnen het kabinet op de hoogte was gebracht van de inhoud. Binnen dat kabinet klinkt al gemor. De alom gerespecteerde minister van Defensie Ben Wallace, die had geweigerd om mee te doen aan de afgelopen leiderschapsrace, zei niet uit te sluiten dat hij de volgende keer wel van de partij zal zijn.

Schandalen

Het grote gevaar voor de Tory’s is dat het oude predicaat The Nasty Party terugkeert. Dit imago stamt uit de jaren negentig, toen economische blunders en een rechts beleid gepaard gingen met allerlei schandalen, van omkoping tot overspel. Onder David Cameron en Theresa May zijn er succesvolle pogingen ondernomen om de merknaam van de partij te verbeteren. Deze vooruitgang dreigt teniet te worden gedaan, en niet alleen door een beleid dat de rijken nog rijker maakt.

Reeds op de eerste dag van het congres beweerde minister zonder portefeuille Jake Berry dat mensen die met moeite hun energierekening kunnen betalen zuiniger aan moeten doen of een betere baan dienen te zoeken. Minister van Economische Zaken Jacob Rees-Mogg bleek zijn zakenpartner een regeringsfunctie te hebben toebedeeld, en hem ook te hebben voorgedragen voor een adellijke titel. Het is mogelijk dat het inhoudelijk gezien een goede benoeming is, maar het riekt naar vriendjespolitiek.

Bovendien had de partij besloten 145 euro entreegeld te vragen aan journalisten, wat een unicum is voor een congres, voor een feest van de democratie. Woensdag houdt Truss haar toespraak, waarbij het de vraag is of de aanwezige Tory’s waar voor hun geld krijgen en ze haar prille premierschap kan redden. De term Tory is de verengelste versie van het Ierse woord toiraidh, wat ‘een opgejaagde man’ betekent. Gezien de staat van de regeringspartij voelt dit momenteel als een passende etymologie.