Europees Hof voor Rechten van de Mens kritisch over Belgische euthanasiecommissie

Het was landgenoot Tom Mortier die eerder naar het Hof was gestapt nadat zijn moeder Godelieve De Troyer in 2012 euthanasie had gekregen van de bekende LEIF-arts en oncoloog Wim Distelmans wegens depressie. Volgens Mortier schoot België tekort in het beschermen van het leven van zijn moeder en gebeurde er geen grondig onderzoek naar haar dood.

De advocaten van Mortier verklaarden daar destijds over dat het ging om “een vrouw die onder de zorg stond van een psychiater en volgens de medische definities een kwetsbaar persoon was”. De 64-jarige De Troyer worstelde jaren met depressies. Toen haar eigen dokter weigerde om in te gaan op haar verzoek tot euthanasie richtte ze zich tot andere artsen, onder wie Distelmans. “De staat had de plicht om haar te beschermen, maar deed dat niet”, aldus Robert Clarke, één van de advocaten die Mortier bijstond.

Uit het arrest blijkt nu echter dat er voldoende zorgvuldigheidscriteria opgenomen werden en de wetgeving dus niet strijdig is met het recht op leven. “Deze Belgische euthanasiewet blijft pal boven water na dit arrest”, zegt professor Thierry Vansweevelt (UAntwerpen), die Distelmans bijstond als advocaat. Volgens hem is dit de eerste keer dat het Hof een concreet euthanasiedossier getoetst heeft aan het EVRM. “Ook landen als Luxemburg, Nederland en Spanje, met een gelijkaardige wetgeving, zullen dit arrest met genoegen lezen.”

Drie van de vier klachten zijn door het Hof afgewezen. Op één punt is er dus wél een schending vastgesteld omdat “een doeltreffende controle achteraf op de wettigheid van de euthanasie die op de moeder van de verzoeker is uitgevoerd ontbreekt”.

Concreet doelt het Hof daarmee op de dubbelrol die sommige leden van de Federale Controle en Evaluatiecommissie Euthanasie (FCEE) kunnen aanhouden. Zo is Wim Distelmans niet alleen de behandelende arts maar ook co-voorzitter, een heikel punt dat criticasters al langer viseren: er is te veel ons-kent-ons in het controleproces.

Volgens Vansweevelt valt dit echter op te lossen met een kleine procedurele wijziging van de wet. Nu moeten leden zich niet onthouden als een dossier geanonimiseerd besproken wordt, enkel als in een tweede fase - bij twijfel - ook de naam van de behandelende arts en patiënt ter sprake komt. “Maar eigenlijk zou een lid zich al bij aanvang van een dossier moeten terugtrekken, wanneer er sprake is van betrokkenheid. Dat lijkt me volkomen terecht.”