Palliatieve zorg wordt in België te weinig en vaak te laat opgestart. Dikwijls vragen patiënten er pas naar als de dood nadert en alle andere zorgmogelijkheden zijn uitgeput. Maar volgens artsen is het juist van belang dat ongeneeslijke patiënten tijdig nadenken over wat hun verwachtingen en wensen zijn over toekomstige zorg. Welke therapieën overwegen ze nog? Hoe zien zij de balans tussen levenskwaliteit en levensduur?

Gesprekken hierover beginnen veelal bij de huisarts, maar zij zijn vaak overbezet en “in vijf minuten is zo’n gesprek ook niet gevoerd”, zegt Distelmans. Vanaf november ontvangen artsen daarom een vergoeding van 93 euro voor de consultatie en de opvolging. Het geld komt van het RIZIV, de patiënt hoeft niets te betalen. “Het gaat artsen stimuleren om tijd vrij te maken en het gesprek aan te gaan. Nu kan men de opstart van palliatieve zorg écht inbouwen”, aldus Distelmans.

Tijdens zo’n gesprek is de huisarts verplicht te overlopen wat de patiënt wil en niet wil, wat zijn doelen zijn en wie zijn vertegenwoordiger kan zijn. Er is een vragenlijst die de arts invult en bijhoudt in het medisch dossier. Vanaf juli volgend jaar kunnen de antwoorden gedeeld worden met andere zorgverleners, zodat ook zij weten wat de wensen zijn van de patiënt. Dit is met name belangrijk bij kritieke situaties op een wacht- of spoedgevallendienst.

Niet terminaal

Voor de hervorming trekt minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) jaarlijks bijna 6,5 miljoen euro uit. “Het is belangrijk dat een gesprek over vroegtijdige zorgplanning tijdig gebeurt, en dat hier de nodige tijd voor uitgetrokken wordt”, zegt Vandenbroucke. “De huisarts krijgt hier nu een billijke vergoeding voor. De zorgwens van de patiënt staat daarbij centraal. De patiënt mag zeker zijn dat het gesprek grondig en ernstig gebeurt.”

Huisartsenvereniging Domus Medica beaamt dat vroegtijdige zorgplanning nog te weinig gebeurt. Al komt dat ook door een perceptieprobleem, zegt voorzitter Roel Van Giel. “Ten onrechte wordt palliatieve zorg vaak gelijkgesteld aan terminale zorg. Palliatieve zorg is deels comfortzorg dat liefst zo breed en vroeg mogelijk start. Het gaat om de zorg in de laatste maanden, misschien zelfs jaren. Bij terminaal gaat het om de laatste weken en dagen.”

Volgens Van Giel krijgen te veel mensen nog behandelingen die hadden vermeden kunnen worden. Dat weegt op het welbevinden van de patiënt, maar ook op de zorg. Het aantal chronisch zieken neemt jaar op jaar toe.

Hoewel de huisarts maar eenmalig een vergoeding ontvangt, zal het in de praktijk zelden bij één consultatie blijven. “De mening en de wil van de patiënt kunnen natuurlijk wijzigen”, zegt Van Giel. “We hadden gepleit voor een meer dynamische vergoeding, maar dat is er niet doorgekomen omwille van budgettaire redenen.”