‘Hoe geprivilegieerd kun je zijn?’ Ouders vertellen waarom uitspraak Homans van weinig realiteitszin getuigt

“Ik stop vroeger met werken en werk ’s avonds nog bij om aan mijn baas te tonen dat ik echt nog wel mijn job doe.” Joachim Boderé (34), actief bij de politie en co-voorzitter van Vooruit Gent, is vader van twee kindjes van twee en vier jaar. Een van hen, Harry, gaat naar kinderdagverblijf Nieuwland in Gent. Of toch wanneer het kan. De crèche, die 95 plaatsen heeft en normaal als een van de enige in de stad van 7 tot 20 uur open is, moet regelmatig haar dienstverlening verminderen. Lees: er is een zwaar tekort aan personeel. De openingsuren worden dan ingekort van 8 tot 17 uur, en de crèche roept ouders soms ook op om hun kinderen thuis te houden.

Boderés vrouw Ruth Laleman (33) besloot al tijdens de coronacrisis haar voltijdse baan in het onderwijs naar 60 procent terug te schroeven om voor de kinderen te zorgen. Dan nog gebruikte Boderé ook zelf bijna al zijn verlofdagen op voor dezelfde reden. “Mijn slaap lijdt eronder. Elke dag is het weer puzzelen, terwijl je als ouders van jonge kinderen sowieso al een stevige agenda hebt. Buitenshuis sporten doe ik niet meer, en mijn goede vrienden hoor ik vooral nog per telefoon.”

Daarbovenop sluit Nieuwland het niet uit dat het de komende maanden elke week afwisselend een van de zeven leefgroepen volledig moet sluiten. Een noodzakelijke ingreep voor de crèche, maar een ramp voor veel gezinnen. “Als ze de leefgroepen sluiten, is het echt gedaan voor ons”, zegt Boderé. “Dan moet ik van thuis werken met twee kleine kinderen. Maar ik werk bij de federale politie voor het Zorgcentrum na Seksueel Geweld. Dat is de tv aanzetten en hopen dat ze die gevoelige gesprekken niet komen onderbreken of dat er geen noodgeval is waar ik fysiek aanwezig moet zijn.”

Shock

Voor het gezin van Boderé en Laleman is het dus helemaal niet zo simpel om een van de twee ouders op de kindjes te laten passen, zoals Vlaams Parlementsvoorzitter Liesbeth Homans (N-VA) afgelopen weekend tijdens het debat over de septemberverklaring beweerde.

Toen PVDA-parlementslid Lise Vandecasteele stelde dat vooral moeders de problemen in de kinderopvang zullen dragen, reageerde Homans als volgt: “Collega Vandecasteele, ik weet niet of u beseft dat er meestal twee ouders zijn en er ook zoiets als een vader bestaat? Mijn kinderen zijn bij de papa.” De uitspraak werd in het halfrond onthaald op luid applaus, maar op sociale media was de verontwaardiging groot en zindert de kritiek een week later nog na.

“Ik was in shock. Zoiets verwacht je niet van een parlementsvoorzitter, die toch neutraal zou moeten zijn”, vertelt Sarah Van Haute (34), wier dochter Donna ook naar Nieuwland gaat. “Hoe geprivilegieerd kun je zijn? Ze miskent compleet hoe hard gezinnen aan het ploeteren zijn.” Van Haute en haar man proberen elk evenveel in te staan voor de opvang van hun kinderen. Als de crèche (vroeger) sluit, betekent dat overuren opnemen en ’s avonds extra werken. “Dat leidt ook wel tot discussies thuis, over wiens werk nu het belangrijkst is. Een van de twee ouderschapsverlof laten opnemen heeft dan weer een financiële impact.”

Ook onderzoek toont aan dat Homans tot de kleine minderheid van vrouwen behoort die haar kinderen zomaar door de vader kan laten opvangen. Volgens cijfers van Statbel werkte 42,1 procent van de loontrekkende vrouwen in 2021 deeltijds. Bij de loontrekkende mannen was dat 11,6 procent. De zorg voor eigen kinderen of andere familieleden is voor een kwart van de vrouwen de belangrijkste reden om minder te werken, terwijl die reden bij mannen niet eens de top drie haalt.

“Mannen die deeltijds werken, zijn vaak al wat ouder, hebben geen kinderen meer op te voeden en zijn aan het uitbollen op carrièrevlak”, weet socioloog Ignace Glorieux (VUB). Hij doet onderzoek naar de taakverdeling binnen gezinnen. “Hetzelfde met loopbaanonderbreking: mannen doen dat vaker om bijvoorbeeld op wereldreis te gaan, of een eigen zaak of hobby te starten. Vrouwen nemen die onderbreking niet alleen veel vaker op dan mannen, maar zij doen dat ook hoofdzakelijk om voor de kinderen te zorgen.”

In de realiteit zijn het dus nog altijd vooral vrouwen die professioneel een stapje terug zetten als de zorg voor hun kinderen dat nodig maakt. “Zelfs bij hoogopgeleide vrouwen zie je dat”, vertelt Glorieux. “Ze kiezen op voorhand al een job die misschien minder goed betaald is, maar wel dichterbij is of betere uren heeft zodat het gemakkelijker is om later voor kinderen te zorgen. Op het moment dat het lastig wordt dat beide ouders voltijds werken, lijkt het op basis van het loon dan logischer dat de vrouw thuisblijft.”

Wenende ouders

Een vicieuze cirkel dus, die bovendien heel erg uitgaat van het klassieke tweeverdienersmodel. Maar wat als je niet in dat model past? Kate Devynck (42) is alleenstaande mama van een dochtertje dat naar Nieuwland gaat. Om haar dochter daar tijdens de ingekorte openingsuren te krijgen, moet ze zich aan een strakke planning houden. “’s Ochtends zet mijn zeventigjarige vader mij eerst op mijn werk in het kleuteronderwijs af, om vervolgens mijn dochter naar de crèche te brengen. Na mijn laatste lesuur moet ik zo snel mogelijk de kinderen in mijn klas buiten krijgen, zodat ik zeker mijn bus naar Gent-Centrum haal. Om vervolgens met de auto mijn dochter op te pikken.”

Verlof nemen is geen optie voor Devynck, want dan valt haar eigen klas zonder opvang. Dus als de crèche sluit, komt de zorg voor haar dochter opnieuw bij de grootvader terecht. En dat wringt. “Ik was er altijd trots op alles alleen te kunnen doen”, vertelt ze. “Ik vind het erg mijn gepensioneerde vader nu weer om hulp te moeten vragen.” Omdat ze zelf ook als kinderverzorger in een crèche heeft gewerkt, neemt ze het de opvang zelf niet kwalijk. Maar wel het beleid. “Die uitspraak van Homans, in welk decennium leeft zij eigenlijk? Een klassiek gezin bestaat allang niet meer uit mama, papa, kindjes.”

Nieuwland is bovendien een crèche in een erg diverse buurt van Gent. Lang niet elke ouder heeft een vangnet of een job waarbij flexibel met de uren geschoven kan worden. De stap om daarover te getuigen voor de krant, blijkt nog te groot. Maar verantwoordelijke bij Nieuwland Zahra Keleman bevestigt dat er veel wanhopige ouders voor haar bureau verschijnen, die bang zijn om hun job te verliezen. “Deze week stond hier nog een mama om 7.15 uur. Ze had de mail over de latere openingsuren gemist. Er was nog geen enkele begeleider aanwezig en ik had zelf nog te veel werk in te halen, dus moest ze wachten tot 8 uur. Daarop begon ze te wenen. We hebben dan maar samen naar haar baas gebeld.”

Bij Nieuwland beseffen ze al te goed dat ze heel wat ouders ellende bezorgen door de dienstverlening te verminderen. Maar ze hebben geen keuze. Zelfs niet nu de regering 115 miljoen euro per jaar vrijmaakt voor de kinderopvang. Dat geld gaat vooral naar betere arbeidsvoorwaarden, hogere lonen, meer gesubsidieerde plaatsen en betere inspectie. “Er moet een structurele verandering komen of we trekken dit niet langer”, zegt Keleman. “De begeleiders zijn de hele coronaperiode blijven gaan en zitten nu echt op hun tandvlees. De lonen verhogen helpt niet als de druk hetzelfde blijft.”

En de grootouders?

Rika Van Doorselaer (63) is oma van een van de kinderen in Nieuwland. Ze ziet vanop de eerste rij hoe de draagkracht van gezinnen kraakt. “Ze zijn meester geworden in het puzzelen, maar als er geen puzzelstukjes meer zijn, houdt het spel op”, schrijft ze in een brief aan minister van Welzijn Hilde Crevits (cd&v). Zelf probeert ze zoveel mogelijk in te springen voor de zorg van haar kleinkinderen. Maar dat is moeilijk, want ze werkt ook zelf nog. “Ik geniet van een uitstapregeling. Maar de verloning die daarmee gepaard gaat, is berekend op basis van een carrière waarin ik ook grotendeels deeltijds heb gewerkt om voor mijn drie kinderen te zorgen. Omdat ik nu alleenstaand ben, klus ik zoveel mogelijk bij in bijberoep om financieel rond te komen.”

Ook alle andere grootouders van Van Doorselaers kleinkinderen werken nog. En dat is helemaal niet uitzonderlijk. De pensioenleeftijd is de laatste tien jaar alsmaar verhoogd. Daarnaast stijgt het aantal beroepsactieve vrouwen met elke nieuwe generatie. De kinderen gewoon bij de grootouders droppen, is vaak geen optie meer.

“Voor mij toont de uitspraak van Homans echt dat ze alle voeling verloren heeft met de generatie die nu kleine kinderen heeft”, zegt Boderé. Daarom betoogde hij woensdagavond samen met honderden andere ouders en kinderbegeleiders in Gent, Brussel en Antwerpen. Voor meer handen in de kinderzorg, en tegen een politiek die maar niet lijkt te begrijpen hoe hoog de noden zijn.

De excuses die oppositiepartij PVDA in naam van burgers, ouders en kinderbegeleiders van Liesbeth Homans vraagt, blijven voorlopig uit. “Ik heb uw schrijven ontvangen. U hebt dat gericht aan het uitgebreide bureau, dus is de plenaire vergadering niet het forum om dit te bespreken”, reageerde zij.

* Dit artikel werd geüpdatet. Een van de getuigen, Joachim Boderé, is co-voorzitter van Vooruit Gent en dat werd niet vermeld in de eerdere versie van het artikel. Waarvoor onze excuses.