‘We willen een normaal leven leiden, zoals in Polen, Korea en Engeland’: hoe Gen Z voor vrijheid vecht in Iran

Jonge Iraniërs, zo tussen de 15 en 25 jaar oud, voeren de afgelopen drie weken het verzet aan tegen het vergrijsde ayatollah-regime. Ze zijn opgegroeid met internet en sociale media, dus weten wat er in de wereld te koop is. Ze zijn goed op de hoogte van wat hun leeftijdsgenoten elders op de wereld allemaal kunnen en mogen – en zij niet. Niet politiek en economie zijn de x- en y-assen van hun bestaan, maar vrijheid en levensstijl. ‘We willen een normaal leven leiden, zoals mensen in Polen, Korea en Engeland’, zegt de 25-jarige Shadi uit Teheran.

De communicatie gaat in brokjes via WhatsApp. Ze spreekt korte berichten in, die met het oog op de veiligheid worden gewist zodra de verslaggever aantekeningen heeft gemaakt. Het regime probeert wat nu in Iran gebeurt aan het zicht van de wereld te onttrekken – tevergeefs.

Mensenrechten

‘Het is niet langer de hijab’, zegt Shadi. ‘De regering moet weg. Het gaat om mensenrechten, om onze toekomst als jongeren. Ik ben gestrest. Ik kan niet trouwen, ik kan geen kinderen krijgen. Ik kan niet leven zoals ik wil. We willen heus niet naakt over straat lopen, zoals de conservatieven beweren. Is het zoveel gevraagd om in de zomer een spijkerbroek en een T-shirt te mogen dragen? Wat is the big deal?’

Shadi, die nooit een stap buiten Iran zette, spreekt perfect Engels, met Amerikaanse tongval. Ook dat hoort bij Generatie Z: ze pikt de wereldtaal op van het internet, net als de symbolen van de mondiale popcultuur.

Shadi benadrukt het verschil met de generatie van haar ouders. ‘Die vroegen zich niet af waarom een dictator het land zou moeten regeren. Ze deden wat hun gezegd werd. Onze problemen en doelen zijn totaal anders dan die van onze ouders.’ Kijk naar vorige protesten in Iran, zegt ze. De demonstranten waren gemiddeld ouder dan die van nu. ‘Het ging om de prijs van brandstof, om banen. Nu is het anders. Onze generatie wil vrijheid. We willen over ons eigen leven kunnen beslissen.’

Apolitiek en brutaal

Oudere Iraniërs bevestigen de spurt die de jongeren hebben gemaakt. De in 1940 geboren Iraans-Amerikaanse Haleh Esfandiari, Iran-expert van het Wilson Center in Washington, sprak er woensdag over in een video. ‘Mijn generatie was ook actief’, zei de vrouw die in 2007 110 dagen in een Iraanse isoleercel zat. ‘Maar deze generatie is óngelooflijk. Ze is brutaal, goed opgeleid en het belangrijkst: ze staat in verbinding met de wereld.’

Vergeleken met de tussengeneratie is het verschil nog frappanter. De 40-jarige Roya ziet met bewondering waartoe de tieners en twintigers in staat zijn. ‘Tijdens corona zaten ze binnen, voortdurend op internet’, zegt ze, eveneens via brokjes WhatsApp vanuit Teheran. ‘Toen ze weer buiten kwamen, zagen ze het enorme contrast tussen de wereld en Iran.’

‘De nieuwe generatie Iraniërs is super apolitiek’, zegt Roya. ‘In partijen of zogenaamde hervormers zijn ze niet geïnteresseerd. Het maakt hen niet uit wie er regeert. Ze willen gewoon niet meer op deze manier leven. Ze willen vrijheid.’ Roya, geboren in 1982, is van de eerste lichting na de Islamitische Revolutie van 1979, de generatie wier ouders de revolutie en de oorlog met Irak (1980-1988) heeft meegemaakt. ‘Ze kennen de gevangenisstraffen, de executies. Ze waren superbang voor wat de staat hun zou kunnen aandoen.’

Als twintigers waren Roya en haar vrienden juist politiek geëngageerd. ‘We waren meer bezig met politieke partijen dan met ons uiterlijk. We zagen onszelf als intellectuelen, lazen boeken en maakten politieke analyses.’ Dat leidde tot niets. De hervormingsgezinde president Mohammad Khatami (1997-2005) liep stuk op een conservatieve betonnen muur, net als de Groene Beweging van 2009.

Seks en drugs

Er is nog een factor die een rol speelt in Iran, een die vaak onbenoemd blijft: seks. Als de jongeren het over vrijheid hebben, bedoelen ze ook de vrijheid op relationeel gebied om van alles te doen dat volgens de regels van de Islamitische Republiek niet door de beugel kan.

De Brits-Iraanse auteur Ramita Navai heeft het in The Sunday Times over een ‘seksuele revolutie’. Daarmee beschrijft ze niet de huidige protestgolf, maar de cultuuromslag die de afgelopen jaren het gezag van Irans heersers verder heeft ondergraven. De invloed van de mondiale cultuur op Generatie Z, zegt Navai, heeft de seksuele politiek radicaal veranderd. ‘Maagdelijkheid, een hoeksteen van het religieuze patriarchaat, heeft haar waarde onder de jeugd verloren.’

Jonge Iraniërs hebben volop seks voor het huwelijk, wat in strijd is met de wet. ‘Dit seksueel ontwaken heeft Generatie Z aangemoedigd nieuwe vrijheden te grijpen en stilletjes de maatschappelijke orde te veranderen.’

Ja, ze zijn seksueel actief en gehoorzamen de regels niet, bevestigt Roya. ‘Ze experimenteren met alles, ook met drugs.’ En Shadi zegt: Iraanse kinderen zijn altijd verkeerd voorgelicht. ‘Mijn generatie gelooft absoluut niet in maagdelijkheid. Ik ben een meisje dat niet wil trouwen. Moet ik mij dan de plezierige daad ontzeggen waartoe God me de mogelijkheid heeft gegeven?’