Het is ‘maar’ een terroristische aanslag: hoe het Kremlin de aanval op brug naar de Krim bagatelliseert

“Bombardeer Oekraïne terug naar de 18de eeuw”, brieste Pjotr Tolstoj, vicevoorzitter van het Russische parlement na de spectaculaire aanslag op de Krim-brug. Maar de oorlog heeft al bewezen dat Rusland weinig meer heeft om mee terug te slaan. Meer dan eens is er gedreigd met een kernbom, maar president Vladimir Poetin, die vrijdag zijn 70ste verjaardag vierde, kiest voor een andere aanpak: hij bagatelliseert wat er is gebeurd.

Er is niets aan de hand, de brug is alleen maar beschadigd, was de boodschap van het Kremlin dit weekend. Zondag volgde zelfs het bericht dat de treinen weer rijden (“volgens het spoorboekje”, aldus een opgewekte Russische bekendmaking). Ook de autobrug is maar half kapot – de andere helft is nog te gebruiken en wordt zondag eveneens opnieuw “in gebruik genomen”, meldt het Russische ministerie van Transport.

De beelden van de explosie, de stukken rijbaan die in het water hangen en de in vlammen gehulde brandstoftrein wekten zaterdagochtend een andere indruk. Volgens informatie van het Britse ministerie van Defensie is het verkeer over de brug “ernstig belemmerd”, en volgens de Schotse hoogleraar strategische studies Phillips O’Brien zal nog maar moeten blijken hoe stevig de brug is wanneer er geen lege maar volle treinen overheen gaan. De Krim-brug is van wezenlijk logistiek belang. Het is de belangrijkste aanvoerlijn voor wapens en brandstof voor Russische troepen die vechten in het zuiden van Oekraïne.

Vrachtwagen

Het Kremlin is ook snel met het verspreiden van de conclusie dat hier geen Oekraïense raket is ingeslagen, maar dat een vrachtwagen gevuld met explosieven, bestuurd door een man uit Azerbeidzjan, de vernieling heeft veroorzaakt. Russische media verspreiden een overdaad aan filmpjes en foto’s van de witte vrachtwagen zonder opschrift die gescand en geïnspecteerd wordt voor het oprijden van de brug.

Het is niet meer dan een terroristische aanslag zoals ze wel vaker voorkomen in Rusland, is de boodschap. Daar valt tegenin te brengen dat zelfmoordaanslagen er uiterst zeldzaam zijn. In westerse media worden alle berichten doorgegeven, voorzien van slagen om de arm, met woorden als ‘zou’, ‘mogelijk’ en ‘volgens het Russische staatspersbureau TASS’.

Twijfel aan de Russische versie van het verhaal zoals die wereldwijd aanwezig was nadat het Russische vlaggenschip de Moskva tot zinken was gebracht, blijft deze keer grotendeels beperkt tot sociale media. Daar wordt gespeculeerd over mysterieuze bootjes bij de brug en over in het geheim geplaatste explosieven. Ook wordt gesproken over Oekraïens/Amerikaanse geschut dat een zware precisiegranaat op de brug zou hebben afgevuurd. Een rond gat in het kapotte wegdek zou daarop wijzen, zegt voormalig Amerikaans marinier Chuck Pfarrer op Twitter: “Het heeft alle kenmerken van een aanval met een HIMARS.”

Die versie van de werkelijkheid komt vooral de Russen niet gelegen. De Krim-brug gold als een van de zwaarst bewaakte objecten in de oorlog. Ze zou helemaal niet door raketten getroffen kunnen worden en Oekraïne zou daartoe ook niet in staat mogen zijn. Een Oekraïense raketaanval zou bovendien met heel veel kracht beantwoord moeten worden, en in dat geval kan blijken dat Rusland helemaal geen krachtig antwoord meer over heeft – of het zou een kernraket moeten zijn.

Burgerdoelen

Rusland doet wat het sinds 24 februari steeds heeft gedaan: in plaats van een spectaculaire actie tegen Oekraïne gaat het zich te buiten aan nieuwe raketaanvallen op burgerdoelen. Vooral de stad Zaporizja is zaterdag zwaar getroffen. Meerdere raketten troffen daar een flatgebouw en woningen, waarbij zeker 17 mensen om het leven kwamen.

Zaporizja is de hoofdstad van een van de vier Oekraïense gebieden die Poetin vorige maand met één pennenstreek illegaal tot Russisch grondgebied verklaarde. De stad Zaporizja is echter nog steeds in Oekraïense handen, en wordt daarom door Rusland voortdurend bestookt. De afgelopen negen dagen zijn daarbij zeker zestig doden gevallen. Donderdag alleen al kwamen er veertien mensen om bij de beschietingen. De Oekraïense president Volodymyr Zelensky sprak van “genadeloze aanvallen op vreedzame mensen” en had het over de “absolute slechtheid” van Rusland, “het absolute kwaad”.

Op 50 kilometer van de stad Zaporizja, midden in het oorlogsgebied, ligt de Zaporizja-kerncentrale, die in Russische handen is. Het Oekraïense atoomagentschap Energoatom maakte vrijdag bekend dat de centrale is losgekoppeld van het stroomnet. De stroom voor de koeling wordt sindsdien alleen nog geleverd door dieselgeneratoren, die voor hooguit tien dagen diesel zouden hebben. De afgelopen weken zijn de hoofdstroomlijnen van de centrale al enkele keren kapotgeschoten en weer gerepareerd. Als de kerncentrale niet meer wordt gekoeld, dreigt een nucleaire ramp. Volgens Oekraïne gebruikt Rusland de centrale als nucleair dreigement.

Grappen

Oekraïne heeft de aanslag op de Krim-brug, Poetins ‘kroonjuweel’, niet rechtstreeks geclaimd. Al citeert The Washington Post een anonieme ‘functionaris’ die zegt dat de Oekraïense geheime dienst erachter zit. Oekraïne lacht openlijk in zijn vuistje over de enorme stunt. President Zelensky maakte zaterdag een grap op de berichtenapp Telegram over hoe mooi het weer is in Oekraïne en hoe warm, en dat “de toekomst er nog zonniger uitziet als alle bezetters het land zullen hebben verlaten”.

Op het Oekraïense internet wemelt het van de grappen, zoals Marilyn Monroe die ‘Happy Birthday’ zingt voor Poetin naast een foto van de explosie, of Poetin zelf die telt: “Een... twee... drie!” waarna de brug ontploft. Er blijkt zelfs al een Oekraïense postzegel te zijn ontworpen in de trant van de zegel waarop de ondergang van het Russische vlaggenschip Moskva werd bejubeld. In Kiev staat de ‘zegel met de brug’ in groot formaat, zodat Oekraïners er een selfie mee kunnen maken.