‘Zou Demir nooit met haar kabinetschef hebben gesproken? Komaan’: burgeractivist schreef boek over pfos

Het was dé verrassing in juni 2021: Vlaams minister Zuhal Demir (N-VA) riep zelf op tot een parlementaire onderzoekscommissie die haar eigen collega’s in de regering ter verantwoording zou roepen. Demir vond dat ze te weinig informatie kreeg over de pfos-vervuiling bij 3M in Zwijndrecht. Niet via haar administratie of collega’s in de Vlaamse regering, maar via de pers was ze op de hoogte gebracht van de mogelijke risico’s voor de inwoners van Zwijndrecht.

Volgens burgeractivist Thomas Goorden, die zich al jaren vastbijt in het dossier van de pfos-vervuiling, kan dat niet kloppen. In Alles komt goed brengt hij zijn kant van het verhaal, maar probeert hij ook de waarheid tussen de vervuilde gronden naar boven te spitten.

Geheim genootschap

En dan komt het erop neer dat Demirs huidige woordvoerder en kabinetschef Justitie en Handhaving destijds nauw betrokken was bij het politieke stuurcomité. Goorden noemt dat een ‘geheim genootschap’, omdat het een onofficieel orgaan is. Het stuurcomité zweeft boven beheersmaatschappij BAM, het huidige Lantis, dat de Oosterweelwerken beheert.

“Dat is een parallel circuit om de zwakke beleidscultuur in Vlaanderen te omzeilen”, weet politicoloog Carl Devos (UGent). “De Vlaamse administratie is bijzonder verkokerd en de ene administratie weet soms niet wat de andere doet. Zo’n vehikel krijgt de prijs van de transparantie niet, maar zal de zaken wel vlotter doen lopen.”

In 2017 zaten in dat politieke stuurcomité de toenmalige sleutelfiguren van de regering-Bourgeois en de stad Antwerpen. “Andy Pieters was op dat moment raadgever bij Vlaams minister-president Geert Bourgeois. Hij riep het stuurcomité samen, hij gaf de agenda door en hij stuurde het verslag rond naar de tientallen betrokkenen”, zegt Goorden.

Documenten die De Morgen kon inkijken bewijzen dat. Het is eerder aangetoond dat in dit politieke stuurcomité iedereen op de hoogte was van de problemen ten gevolge van de pfos-vervuiling. Uit een verslag dat Pieters rondstuurde in september 2017 blijkt dat het politieke stuurcomité enkel bezorgd was om de budgettaire impact. Het stuurcomité vroeg aan leidende ambtenaren van administraties zoals OVAM en de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) om een plan van aanpak dat “de financiële risico’s voor het project beheersbaar houdt”.

Daarentegen zal er echter getalmd worden met het inlichten van de burgers over de gezondheidsrisico’s. In die zin is de vergadering in september 2017 een kantelmoment. “Ze hebben de bodemnormen vervolgens aangepast, zeg maar verkracht, omdat de juridische en financiële risico's belangrijker waren”, zegt Goorden. “De medewerker van Zuhal Demir heeft het zelf vanop de eerste rij meegemaakt. Dat zij van niks wist, was een knap stukje theater.”

Onderzoekscommissie

Demirs kabinetschef Andy Pieters bevestigt dat hij van 2016 tot 2019 de mails rondstuurde voor het politieke stuurcomité. Dus ook op het moment dat 3M en BAM een geheime dading afsloten over de sanering, in Goordens lingo ‘het Vuile Verdict’. Pieters deed dat als raadgever Mobiliteit en Openbare Werken bij Geert Bourgeois (N-VA), toch inhoudelijk relevante beleidsdomeinen.

“Ik heb die documenten gezien en rondgestuurd, maar dat is nog iets anders dan inhoudelijke dossierkennis”, verdedigt Pieters zich. “Ik heb aangeboden om dat toe te lichten in de onderzoekscommissie, maar die is daar niet op ingegaan. Ik ga die onderzoekscommissie hier niet opnieuw doen.”

Pieters’ rol is inderdaad kort aan bod gekomen toen minister Demir is verhoord op 24 januari, maar ze veegde die snel van tafel. Die avond zat ze in de studio van Terzake, waar ze zelf begon over ‘de verdachtmakingen’. “Pieters moest niks anders doen dan als secretaris stukken doorsturen en zelfs hij werd vandaag door de partij Groen verdacht gemaakt,” zei Demir. “Ik vind dat van heel laag allooi.”

De onderzoekscommissie vond het niet nodig om Pieters te horen en baseerde zich daarvoor onder meer op een schriftelijke verklaring van hem, die De Morgen kon lezen. Daarin benadrukte Pieters dat hij nooit een stuurcomité zelf bijwoonde en enkel de documenten rondstuurde die zijn overgemaakt aan de onderzoekscommissie. De inhoud van het rapport van toxicoloog Jan Tytgat of de bewuste dading heeft hij nooit gekend.

“Ik kan nog wel begrijpen dat je niet alles leest, als we er rekening mee houden dat die vervuiling op dat moment niet brandend actueel was”, zegt Carl Devos (UGent). Dat is ook wat leden van de onderzoekscommissie laten verstaan. Langs de andere kant mag het toch duidelijk zijn dat het politieke stuurcomité de zaak destijds belangrijk genoeg vond om er marsorders over te geven aan de administratie en de BAM.

Thomas Goorden gelooft dat niet. “Toen het pfos-dossier wel wekenlang in het nieuws was, zou Demir nooit met haar kabinetschef hebben gesproken? Komaan.”

Goordens boek komt op een moment dat minister Demir in de laatste fase van onderhandelingen zit met drukkingsgroepen over een oplossing voor de verontreinigde grond. De vzw Grondrecht, Greenpeace en Thomas Goorden stapten eerder op uit die onderhandelingen. Bond Beter Leefmilieu, Natuurpunt, Zwijndrecht Gezond en de gemeente Zwijndrecht bleven wel aan tafel.

Alles komt goed van Thomas Goorden is uit bij uitgeverij EPO.