"Verbied tv-reclame voor ongezonde voeding gericht op kinderen": Hoge Gezondheidsraad doet aanbevelingen tegen overgewicht bij kinderen
Tussen 6 uur 's ochtends en 23 uur 's avonds zouden er geen reclamespots voor ongezonde voeding gericht op kinderen uitgezonden mogen worden. Dat vraagt de Hoge Gezondheidsraad in een nieuw rapport. Ook zou dergelijke reclame verboden moeten worden op sport- en cultuurevenementen, in crèches, scholen en andere locaties waar kinderen samenkomen. De raad is ervan overtuigd dat de wildgroei aan reclame, ook via nieuwe digitale media, een cruciale rol speelt in het stijgend aantal kinderen met overgewicht.
Twaalf jaar geleden riep de Wereldgezondheidsorganisatie overheden al op om reclame rond ongezonde voeding aan kinderen te reguleren. Broodnodig, want erg veel kinderen lijden aan overgewicht. Eén op de vier kleuters (kinderen van 2 tot 4 jaar), één op de zes kinderen (van 5 tot 14 jaar), en één op de negen pubers (van 15 tot 17 jaar) in België overgewicht, blijkt uit de gezondheidsenquête Sciensano (2018).
Eén derde van hun dagelijkse energie-inname halen ze uit ultrabewerkte voedingsmiddelen. En daar wringt het schoentje volgens de Hoge Gezondheidsraad: voor dergelijke ongezonde voeding is er teveel reclame gericht op kinderen. Aantrekkelijke verpakkingen met stripfiguurtjes, acties in de winkel, en reclame op TikTok en andere sociale media beïnvloeden de voorkeuren van kinderen. De overheid grijpt niet in om die marketing te reguleren, waardoor er enkel initiatieven zijn uit de voedingsindustrie zelf.
Die zelfregulering werkt niet, volgens de schrijvers van het rapport. "Ze leggen zelf de criteria vast die bepalen of er voor een voedingsmiddel geadverteerd mag worden of niet", legt Jolien Plaete uit, een van de leden van de werkgroep en experte Gezonde Voeding bij het Instituut Gezond Leven. "En die criteria zijn minder streng dan die van bijvoorbeeld de Wereldgezondheidsorganisatie."
Ook om de voedingswaarde van hun producten aan te geven, gebruiken bedrijven niet de onafhankelijke en wetenschappelijk onderbouwde systemen zoals de Nutri-score of het systeem van de Wereldgezondheidsorganisatie Europa.
Wanneer heeft een kind overgewicht?
De term overgewicht wordt anders bepaald bij kinderen dan bij volwassenen, bij wie de Body Mass Index (BMI) gebruikt wordt. Bij kinderen gebruikt men het BMI ook, maar hangt het van de leeftijd af wat de grenswaarde is. De huisarts kan het BMI vergelijken met de curves voor kinderen van die leeftijd.
Overgewicht kan leiden tot andere problemen, zoals suikerziekte (type 2, ook gekend als “ouderdomssuiker”), hoge bloeddruk, hart- en vaatziekten, leververvetting, slaapapneu, verstoring van de puberteit, …
5 spots per dag
De cijfers liegen er niet om: de Hoge Gezondheidsraad verwijst naar Europees onderzoek uit 2017. Kinderen van vier tot en met 17 jaar krijgen bijna 5 tv-spots per dag te zien voor ongezonde voeding en voor fastfoodrestaurants. Ze worden dus continu blootgesteld aan dat soort reclame.
Daarom moeten onze overheden ingrijpen, argumenteert de Hoge Gezondheidsraad nu: kinderen tot 18 jaar moeten beschermd worden tegen reclame – en dat op alle niveaus, van Europees tot lokaal. Op scholen en andere locaties waar veel kinderen samenkomen, moet er een verbod komen op alle ongezonde voedingsmarketing. En de raad gaat nog verder: ze vraagt ook een uitzendverbod op televisie tussen 6 uur ’s ochtends en 23 uur ’s avonds. Bovendien moeten kinderen begeleiding krijgen om kritisch met reclame te leren omgaan. Ook het gebruik van cartoons op verpakkingen moet naar beneden.
Kidfluencers en voedingsgoeroe's
In de twaalf jaar sinds de oproep van WHO stond de marketingwereld niet stil. Reclame is niet beperkt tot televisie en verpakkingen, maar intussen sterk doorgedrongen tot kanalen zoals socialemediaplatformen en games. Meer nog: sommige merken ontwikkelen 'advergames' om hun product te promoten. Zo heeft het merk Dr. Oetker verschillende games met het personage "Paula de koe" om Paula-pudding te promoten.
'Kidfluencers’, kinderen die online erg veel volgers hebben op sociale media en er filmpjes of of foto's delen, promoten ook al snacks en drankjes. Dat doet ook de piepjonge Ryan Kaji soms, een van de rijkste YouTube-vloggers ter wereld. Soms brengt hij merken tijdens zijn filmpjes over andere onderwerpen terloops in beeld, maar hieronder zie je hoe hij zelfs merkspeelgoed van een fastfoodrestaurant test.
En dan is er nog blootstelling aan niet-commerciële berichtgeving: kookprogramma’s zijn populair op televisie en chefs ontpoppen zich tot voedingsgoeroe’s op online kanalen. Helaas is ook dat laatste gevaarlijk: hun recepten en gewoontes voldoen vaak niet aan de internationale voedingsaanbevelingen, zo zegt de Hoge Gezondheidsraad.
Vlaams Minister van Media én Jeugd Benjamin Dalle (CD&V) reageert dat hij de cijfers zorgwekkend vindt. Er zijn al initiatieven genomen, vooral afspraken met de sector zelf om geen reclame te richten op kinderen jonger dan 12. Dalle wil nu bekijken of dat voldoende is. Het is voor hem geen taboe om de regels aan te scherpen en wil daarvoor samenzitten met de onderzoekers én de voedingssector.